Moldova ile ormancılık konusunda neler yapılabilir?

Moldova Türk dünyasına çok yakın bir ülke. Oldukça fazla ortak noktamız var.

Ama benim ilk irtibatım 2003 yılında olmuştu.

O zaman Çevre ve Orman Bakanlığının bir birimi olan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğünde (AGM) çalışıyordum. Planlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanı olarak.

Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi odak noktalığı görevi AGM’ye verilmiş, ben de odak kişisi olarak görevlendirilmiştim. Bu görev vesilesi ile 2003 yılında Cenevre’de düzenlenen “Second Workshop for Northern Mediterranean focal points on regional cooperation activities within Annex IV” toplantısına katıldım. http://www.gonder.org.tr/?p=3324

Toplantıda iken bize çok benzeyen, yakışıklı, hoş bir beyefendi katıldı aramıza. Birden içim ısındı. Benim çok sevdiğim bir dostuma da (Yüksel Çetin) çok benziyordu. Merak ettim, tanıştım, Moldova’yı temsilen katıldığını, aslen Gagavuz Türkü olduğunu belirtti. O zamana kadar hiç duymamıştım bu soydaşlarımızı.

Sonra sık sık yad ettim bu hatırayı. Ama bir eylemim de olmadı.

16 Ağustos 2021 tarihinde Ankara’da kardeş ülkemiz Türkmenistan’ in Ankara Büyükelçiliğince düzenlenen ” Türkmenistan Kültür, Sanat ve Fotoğraf Sergisi” ne katılmıştım. https://www.facebook.com/profile/100002829622707/search/?q=T%C3%BCrkmenistan

Burada FAO Türkiye Temsilcisi Dr. Viorel Gutu https://twitter.com/viorelgutu bizi Moldova’ nın Ankara Büyükelçisi Dmitri Croitor ile tanıştırdı. https://twitter.com/MoldovaTurkey

Bana gayet aşina geldi Sayın Büyükelçi ama hem ortamın kalabalık, hem de vaktin dar olmasından dolayı pek sohbet edemedik.

Sonrasında 26 Ocak 2022 tarihinde Orman Mühendisleri Odası olarak Moldova’ nın Ankara Büyükelçiliğini ziyaret ettik. https://www.facebook.com/profile/100002829622707/search/?q=Moldova

Burada anladım ki 2003 yılında İsviçre’deki toplantımıza gelen Beyefendi Moldova’ nın Ankara Büyükelçisi Dmitri Croitor idi. Hoş bir tazelenme oldu.

Bu görüşmede Orman Mühendisleri Odası olarak neler yapabileceğimizi değerlendirdik ve kurumların katılacağı kapsamlı bir toplantı ile yola çıkılmasının en iyi seçenek olacağı kanaatine vardık.

Bu çerçevede, ziyaretin hemen ardından, 27 Ocak 2022 tarihinde Dışişleri Bakanlığımız dahil kurumlarımıza bir davet yazısı göndererek 3 Şubat 2022 günü bir toplantı yapacağımızı arz ettik.

Belirlenen gün ve saatte toplantımızı yaptık.

Orman Mühendisleri Odasının ev sahipliğindeki toplantıya Türkiye’den OGM, DKMP, ÇEM, Dışilişkiler Genel Müdürlükleri ve FAO yetkilileri, Moldova’dan ise Çevre Bakan Yardımcısı http://www.mediu.gov.md/, Ankara Büyükelçisi https://turcia.mfa.gov.md/ro, Orman Müdürlüğü http://www.moldsilva.gov.md/?l=en, Biyoçeşitlilik Politikaları Müdürlüğü yetkilileri katıldı.

Toplantının raporlanması biraz zaman aldı, Romence belgelerin Türkçe/İngilizceye çevrilmesi icap etti.

Bu çerçevede 23 Şubat 2022 Çarşamba günü İngilizce çeviriler elimize ulaştı.

Moldova ülkemiz ve milletimiz için çok önemli bir dost ve kardeş ülkemiz. Yola çıkmadan önce iyice bir hazırlanmak lazım.

Bu kapsamda ülke tarafından hazırlanan raporlardan ulaşabildiklerimi derledim.

Moldova’daki Devlet Orman Kurumlarının Analizi Raporu  https://www.mdpi.com/1999-4907/12/1/105

UNFF Raporu- https://www.un.org/esa/forests/documents/national-reports/index.html

FAO Web Sayfası- https://www.fao.org/countryprofiles/index/en/?iso3=MDA

UNCCD Web Sayfası – https://knowledge.unccd.int/home/country-information/countries-having-set-voluntary-ldn-targets/moldova-republic

UNFCC Raporu- https://www4.unfccc.int/sites/ndcstaging/PublishedDocuments/Republic%20of%20Moldova%20First/MD_Updated_NDC_final_version_EN.pdf

CBD Raporu- https://absch.cbd.int/en/countries/MD

Toplantı ve raporlarda ulusal ağaçlandırma kampanyaları planlandığı öne çıktı. Bunun için Birleşmiş Milletler Ekosistem Restorasyonu Stratejisinin en iyi yol olabileceğini düşünüyorum. “The UN Decade on Ecosystem Restoration”   https://www.decadeonrestoration.org/

Diğer bir imkan AB programları.

https://www.eu4environment.org/where-we-work/republic-of-moldova/

Tabi bu süreçte Moldova Çevre Bakanlığı ile yakın işbirliği yapılması çok önemli bir husus.”The Ministry of Environment of the Republic of Moldova” http://www.mediu.gov.md/ 

Bu dost ve kardeş ülkeyle işbirliği yapma imkanı, ihtimali beni mutlu ediyor.

Orman Mühendisleri Odası ile başlayan süreç Orman Genel Müdürlüğü ile devam ediyor.

4 Nisan 2022 Pazartesi günü Sayın Büyükelçi Orman Genel Müdürünü ziyaret edecek. Bunun öncesinde Moldova Çevre Bakanı JULIAN WEIGHER’ in Türkiye Tarım ve Orman Bakanına hitaben yazdığı 11.03.2022 tarihli mektubu var.

Görüşme için hazırlanan notta aşağıdaki bilgiler yer alıyor.

Türkiye ve Moldova arasında bu güne kadar, ormancılık alanında imzalanmış olan bir anlaşma ya da mutabakat zaptı bulunmamaktadır. Bununla birlikte,
15 Aralık 2011 tarihinde Ankara’da Türkiye-Moldova 6. Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı ve 05 Şubat 2014 tarihinde Kieşnev’de Türkiye-Moldova Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu 7. Dönem Toplantısı düzenlenmiş olup toplantı sonunda imzalanan protokolün Çevre Koruma Alanında İşbirliği maddesi aşağıdaki ormancılık konularını içermektedir.

Taraflar, CITES (Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme) altındaki faaliyetler dahil olmak üzere bitki ve hayvan ithalatı, ihracatı ve transit geçişinin düzenlenmesi; ekolojik koridorların oluşturulması ve rekonstrüksiyonu amacıyla fidan yetiştirme işletmelerine yönelik, orman ağaç ve fidanlarının tohum çeşitliliğinin geliştirilmesi ve orman alanlarının artırılmasına ilişkin işbirliği hususunda anlaşmışlardır.


Taraflar ayrıca genetiği değiştirilmiş organizmaların kullanımı ve ticareti konusunda işbirliğinin başlatılmasına ilgi duyduklarını belirtmişlerdir.

Orman Genel Müdürlüğü tarafından 11.11.2020 tarihinde düzenlenen Geleceğe Nefes Milli Ağaçlandırma Günü’ne Moldova Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı da katılım sağlamış ve Moldova’nın başkenti Kişinev’in merkezinde bir parka 120 adet fidan (söğüt ve kül ağacı) dikimi gerçekleştirilmiştir. Söz konusu fidan dikim etkinliğine Moldova Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı ve Kişinev Belediye Başkanı katılmıştır.

Bu etkinlik sonrasında OGM temsilcisi ile Moldova Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı yetkilileri arasında yapılan görüşmelerde, OGM ile Moldova Ormancılık kurumlarının işbirliği olanakları görüşülmüş, Moldova Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı yetkilileri tarafından ileride bu parka fidan dikimi ve çevre düzenlemesi yapılması talep edilmiştir. Çevre düzenlemesinin sonunda parka “Türkiye Dostluk Parkı” ismi verilebileceği belirtilmiştir. Bu öneri Genel Müdürlüğümüzce olumlu karşılanmıştır.

3 Mart 2022 tarihinde Orman Mühendisleri Odasında, Genel Müdürlüğümüz temsilcilerinin ve Moldova Ankara Büyükelçisinin de katılımıyla bir toplantı gerçekleştirilmiş ve Moldova tarafı özellikle tohum ve fidancılık sektörünün geliştirilmesi konusunda destek talep ettiklerini ifade etmişlerdir.

Bunlara ilaveten Moldova ile ülkemiz arasında Ormancılık Alanında İkili İşbirliği Anlaşması imzalanmasının bundan sonraki süreçte işbirliğimizi geliştirebileceği, Moldova’nın teknik heyetlerine orman yangınları ile mücadele, orman zararlılarıyla mücadele ve ormanların rehabilitasyonu konuları başta olmak üzere karşılıklı belirlenecek ormancılık konularında eğitimler verilmesinin faydalı olabileceği düşünülmektedir.

Bana göre başlangıç için aşağıdaki gibi bir yol takip edilebilir.

Here is my opinion on the matter. A delegation from Turkey formed by the General Directorate of Forestry can go to Moldova, preferably in the third week of April (17-23 April 2022). Later, a delegation from Moldova can come to Turkey at a suitable time. As a result of these visits, a business plan and roadmap are prepared.

The second issue is cooperation with institutions such as FAO, the World Bank and the European Union. Forestry cooperation between Turkey and FAO also covers Moldova.

On the other hand, as far as I know, the World Bank is very active in Moldova.  EU4Environment- https://www.eu4environment.org/where-we-work/republic-of-moldova/ As I have stated several times before, there is a need for a policy document that will deal with the Moldovan forest sector, forestry and forests as a whole. 

In this document, all issues such as sector priorities, country priorities and harmonization with the international agenda, determination of afforestation and rehabilitation areas with the help of GIS, education, public participation, non-wood forest products, international cooperation should be included.

In this case, Ms. Iordanca-Rodica IORDANOV, National focal points for Environment, State Secretary, Ministry of Environment  has the key role.   

Moldova Hükümet yapısını incelediğimizde, 3 Nisan 2022 tarihi itibariyle iki tane ilgili Bakanlık görünüyor. https://gov.md/ro/link-type/ministere

Bunlar Tarım ve Gıda Endüstrisi Bakanlığı https://maia.gov.md/ ve Çevre Bakanlığı https://mediu.gov.md/

Moldova Orman Teşkilatı Çevre Bakanlığına bağlı görünüyor. https://mediu.gov.md/ro/content/autorit%C4%83%C8%9Bi-administrative-din-subordinea-ministerului-mediului

Moldsilva nın web adresi: http://www.moldsilva.gov.md/index.php?l=ro

Web sayfaları bazen güncel olamayabiliyor, bunu da dikkate almak lazım ama mevcut haliyle bu bilgiler var.

Ne yapılabilir?

Bir ziyaret sözkonusu olması durumunda öncelikle Türkiye tarafındaki bilgileri toplamak lazım. Bunun için Bakanlık AB ve Dışilişkiler Genel Müdürlüğü, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, TİKA ve Dışişleri Başkanlığı ile görüşmekte fayda var.

Ayrıca FAO ve Moldova Büyükelçiliği ile işbirliği yapılması çok faydalı olur.

Bu ziyaretin amacı Moldova Orman sektörünü tanımak olabilir. Bu kapsamda birinci gün Türkiye’ nin Kişinev Büyükelçiliği ve TIKA Kişinev Ofisi ile görüşmek faydalı olacaktır.

Ardından muhtemelen birinci gün öğleden sonra Çevre Bakanı ziyaret edilebilir. Burada Ms Iordanca-Rodica IORDANOV‘ un önemli bir görevi olduğu anlaşılıyor.

İkinci gün orman teşkilatı ile kapsamlı bir teknik değerlendirme toplantısı iyi olur. Burada OMO’ nun üyesi olduğu UEF’ ye üye stklar da var. Onlarla bir görüşme düşünülebilir. https://european-foresters.eu/members

Üçüncü gün arazi gezisi olabilir. Bu arada Gagauz Yerini unutmamak lazım. Kişinev ile Komrat arası bir buçuk saatlik bir mesafe görünüyor. Ayrıca Gagauz Yeri Başkanı IRINA VLACH Moldova Bakanlar Kurulu üyesi. https://twitter.com/VlahIrina

Görelim Mevlam neyler!

Geleceğe GÖNDERiler

Geleceğin, kişilerin hayalleriyle ve yaptıklarıyla şekilleneceğinin farkındayız. Herhangi bir şeyi daha iyiye götüreceğine inandığınız bir düşünceniz mi var? Herhangi bir konuda yeni bir fikriniz mi var? “Buldum” dediğiniz bir şey mi icat ettiniz? Heyecanınızı yürekten paylaşıyoruz. “Geleceğe GÖNDERi”lerinizi bizimle paylaşın, destek olalım! Lütfen görüş ve önerilerinizi gonder.carfu@gmail.com eposta adresi ile bizimle paylaşın. Köşe Yazıları bölümünde yazı […]