EUDR – EU Deforestation-free Regulation

Avrupa Birliği 2013 yılından bu tarafa yürürlükte olan Timber Regulation/Kereste Yönetmeliği yerine çok daha geniş kapsamlı, çeşitli tarımsal ürünleri de içeren, Türkçeye “Ormanların yok olmasına ve tahribine neden olan ürünlerin AB pazarına arzına ve ihracatına dair yönetmelik” şeklinde çevirebileceğimiz bir mevzuatı uygulamaya geçiriyor.

Yönetmeliğin nihai taslak metnine https://environment.ec.europa.eu/system/files/2021-11/COM_2021_706_1_EN_ACT_part1_v6.pdf linkinden ulaşmak mümkün. İlgili diğer dokümanlara bu linkten, 6 Aralık 2022 tarihli basın duyurusuna ise bu linkten ulaşmak mümkün. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_7444

Bazı sayfalar “Avrupa Birliği’nde sığır eti, hurma yağı, soya fasulyesi, odun, kakao ve kahve tüketimi, dünya çapında ormansızlaşmaya ve ormanların bozulmasına neden oluyor. Avrupa Birliği, piyasada ormansızlaşmayla ilgili emtia ve ürünlere artık izin vermeyerek bunu durdurmayı hedefliyor” şeklinde tanıtım yapmış.

“Avrupa Birliği orman ürünleri ticaretine yeni kurallar getiriyor” başlıklı 15 Aralık 2022 tarihli yazımda konuya değinmiştim.

Geçen süre içinde bir çok gelişme oldu. Yeni bilgiler edindim. Görüşmeler yaptım, toplantılara katıldım.

EU Deforestation-free Regulation (EUDR)’ nin temel hedefi ormansızlaşmanın önlenmesidir. Hattı zatında Avrupa Birliğinde ormanlar azalmamakta, aksine ciddi bir artış göstermektedir. Ancak başka ülkelerden AB’ye ithal edilen edilen ürünler üretildikleri yerde ormanlara ve orman kaynaklarına çok önemli zararlar vermektedir.

Europe is one of the largest importers of commodities linked to deforestation including 50% of the world’s coffee and 60% of all cocoa. These commodities alone accounted for over 25% of global tree cover loss from 2001-2015. With such a significant role in the market, the deforestation regulation aims to reduce the impact of products, bought by EU citizens, have on the world’s forests and woodland areas. It is critical for the route to net-zero and the EU hopes to lead by example, similar regulatory requirements could follow in other markets including the UK. (Global Traceability Solutions GmbH (GTS) https://www.global-traceability.com/

Avrupa Birliği diğer ülkelerdeki ormanların korunması amacıyla 2019 yılında bir Kanun çıkarmıştır.

The proposal is part of a broader plan of actions to tackle deforestation and forest degradation first outlined in the 2019 Commission Communication on Stepping up EU Action to Protect and Restore the World’s Forests. This commitment was later confirmed by the European Green Deal, the EU Biodiversity Strategy for 2030 and the Farm to Fork Strategy. (https://environment.ec.europa.eu/topics/forests/deforestation/regulation-deforestation-free-products_en)

Diğer taraftan ormansızlaşma doğrudan tarımsal faaliyetlerle ilgili olup, ormanlar büyük oranda tarım alanlarına dönüştürülmek yoluyla tahrip edilmektedir. Bu nedenle EUDR kereste, mobilya gibi ürünlerin yanında kakao, kahve, soya, çikolata, sığır eti gibi tarımsal ürünlerin ticaretine de sınırlamalar getirmektedir.

Bu haliyle EUDR 2013 yılından beri uygulanmakta olan European Union Timber Regulation-EUTR’ nin yerine alacak olup, bu kez sadece ormancılık değil, tarımsal faaliyetleri de içerecektir.

AB’ nin “ormansızlaşma” ile ilgili web sayfası: https://environment.ec.europa.eu/topics/forests/deforestation_en

Konuya Türkiye tarafından bakıldığında, Ülkemizde son derece güçlü bir orman sektörü bulunmakta, ağırlıklı olarak devlete ait ve Orman Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen ormanlardan yapılan üretim sektörün talebini karşılamakta zorlanmaktadır. Diğer taraftan başta odun/kereste/ahşap olmak üzere orman ürünlerine olan talep her geçen gün artmaktadır.

Ayrıca orman ürünleri ve mobilya en önemli ihracat/ithalat ürünlerindendir.

EUDR persfektifinden bakıldığında, Türkiye’de üretim faaliyetlerinden kaynaklanan bir ormasızlaşmanın olduğunu söylemek haksızlık olur. Kamuya ve özel sektöre ait bütün ormanlar Orman Genel Müdürlüğünün gözetimi altında olup, 1920’li yıllardan bu tarafa Orman Amenajman Planlarına göre yönetilmektedir.

Bununla birlikte bazı problemleri şu şekilde dile getirmek mümkün görünüyor.

1- Türkiye’de doğal ormanlarda yapılan üretim sınır değerlere yaklaşmış durumdadır. Endüstriyel plantasyonlar ve özel ağaçlandırmalar çok daha etkin şekilde sahada yer almalıdır. http://www.gonder.org.tr/?p=11475

2- Devlet ormanlarından yapılan üretim herhangi bir ormansızlaşmaya neden olmamakla birlikte kayıt sistemi dünya ile yeterince uyumlu değildir. Bölme ve meşçerelerde yapılan üretimlerin, damgalama işleminden itibaren Avrupa Birliği mevzuatına uyumlu şekilde izlenir ve belgelenir hale gelmesi gerekmektedir. Örnek: https://www.global-traceability.com/supply-chain-compliance-management-radix-tree/

3- Türkiye pazarına sunulan orman ürünleri ağırlıklı olarak devlet ormanlarından ve Orman Genel Müdürlüğü tarafından üretilmekle birlikte, pazarın %15,5’i diğer bir ifade ile 5 400 000 m3 odun/kereste özel sektör tarafından (kavak, meyve ağaçları vb.) tedarik edilmektedir. Bu ağaçların da takibi gerekmektedir.

4- Türkiye pazarında FSC ve PEFC Sertifikalandırma sistemleri bulunmaktadır. PEFC Türkiye temsilciliği: https://www.pefcturkiye.org/

5- Yeni AB Yönetmeliği kereste ve mobilya dahil ormancılığı etkileyeceği kadar, sığır eti nedeniyle hayvancılığı ve meraların yönetimini, çikolata nedeniyle fındıkçılığı da yakından etkileyecektir. Türkiye’de Doğu, Orta ve Batı Karadenizde ormanların tahrip edilerek fındık bahçelerine dönüştürüldüğü, az da olsa bir vakıadır.

6- AB Mevzuatına göre ormansızlaşma ve ormanların degradasyonu hususunun CBS temelli ve koordinatlı olarak izlenmesi gerekmektedir. Bu husus ORBİS’e entegre edilmeli veya daha hızlı-entegre ve bağımsız bir izleme-raporlama sistemi getirilmelidir.

7- Gittikçe büyüyen bir trend olan “karbon sertififilandırma sistemi, karbon kredisi” Ormancılığın ve projelerin/faaliyetlerin/metodolojilerin dünya ile uyumlu, standart, ölçülebilir ve mukayese edilebilir olmasını gerektirmektedir. Bu durumda da bilişim firmalarına büyük sorumluluklar düşmektedir.