Ormancılıkla ilgili mevzuat dünya ile uyumlu hale getirilmeli

Özet

Halen yürürlükte olan Anayasa 1980′ li yıllarda kaleme alınmış. Geçen 35 yılda çok şey değişti. Milli Mutabakat sözleşmemiz olan Anayasamız zamanın ruhuna ve milletimizin beklentilerine uyumlu hale getirilmeli.

Her ne kadar 2011 yılında kurulan  TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu 2014 Kasım ayı itibari ile çalışmalarını askıya almış vaziyette olsa da   Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının yeniden yazılması çalışmalarına devam edileceği aşikârdır. Bu aşamada ormanla ilgili konular da ele alınıp  dünya ile uyumlu hale getirilmeli. 

2000 yılında düzenlenen  “Birleşmiş Milletler Binyıl Zirvesi”  neticesinde imzalanan “Milenyum Deklarasyonu nun devamında 2015 yılına kadar ulaşılması hedeflenen “Binyıl Kalkınma Hedefleri” belirlenmişti. 

2015 Sonrası “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” ise 25-27 Eylül 2015 tarihlerinde yapılacak BM Genel Kurulu esnasında kabul edilecek. BM Genel Sekreterliğinin koordine ettiği çalışmalar neticesinde dünya liderlerinin onayına sunulacak 17 Hedef belirlendi. Ülkemiz de Kalkınma Bakanlığı ve BM Daimi temsilciliği kanalı ile bu sürece aktif şekilde katıldı.

Bu hedefler hattı zatında “sürdürülebilir kalkınma” konusunda tüm dünyanın mutabık kaldığı “Anayasa” yı ifade ediyor. 

Bu hedefler belirlenirken 2012 yılında Dünya Liderlerinin onayladığı “İstediğimiz Gelecek-the Future we Want[1]” isimli belgede yer alan hedefler göz önünde bulunduruldu. Bu belgede de ifade edildiği gibi biz de “ İnsanların sürdürülebilir kalkınmanın merkezinde olduğunu kabul ediyoruz ve bu doğrultuda adil, hakkaniyetli, kapsayıcı bir dünya için çaba gösteriyoruz; sürekli ve kapsayıcı ekonomik büyümeyi, sosyal kalkınmayı ve çevrenin korumasını teşvik etmek ve böylece herkese yarar sağlayabilmek için birlikte çalışmayı taahhüt ediyoruz”

Yeni Anayasayı hazırlarken ormanların; biyolojik çeşitliliğe, çevre, toprak ve suyun korunup geliştirilmesine, iklim değişikliğine uyum ve iklim değişikliğinin  etkilerinin azaltılmasına, çölleşme ve erozyonla mücadeleye,  toplum sağlığına, turizme, gıda ve enerji güvenliğine, yoksulluğun giderilmesi, sürdürülebilir kalkınma ve istihdama, dünya barışına olan katkılarını dikkate alarak ekosistem bütünlüğü içinde yönetilmesine dair hükümler konulmalı. Orman alanlarını, ürün ve hizmetlerini artırmak, arazi bozulumunu önlemek, orman içi ve kenarında yaşayan halkı ve ormancılıkla ilgili sektörü desteklemek için gereken tedbirler alınmalı.

Giriş

Ormanlar ve orman köylüsü ülkemiz açısından son derece önemli iki konu olup, birçok defa kamuoyu gündemine gelmiş, tartışılmıştır. Dünya ülkeleri içinde Anayasasında ormanlar ve orman köylüsü ile ilgili bu kadar detay bulunan tek ülke Türkiye’yedir. Bu husus zamanında çok faydalı olmuştur. Ancak yeniden değerlendirme ihtiyacı bulunmaktadır.

Mevcut Anayasa incelendiğinde orman ve ormancılıkla ilgili olarak 44, 46,169 ve 170. Maddelerin yer aldığı görülmektedir. Bu maddelerin koruma, geliştirme ve orman köylüsünü esas alarak kaleme alındığı değerlendirilmektedir.

Ormanların sunduğu ekonomik, çevresel ve sosyal hizmetler mevcut Anayasa’da yer bulamamıştır. Maddelerin, yönetmeliklerde yer alması gereken hususları içerir şekilde kaleme alınması bir çok probleme beden olmuş, ekonomik boyutu ve katkısı ihmal edilmiştir. Tarım sektörüne verilen destek ormancılıkla ilgili sektöre verilememiştir.

Ormancılığın Ekonomik Boyutu Üzerine Bir İnceleme

Ülkemizde ormanların mülkiyeti neredeyse tamamen Devlete aittir. Türkiye’de var olan ormanların tamamına yakını 1945 tarih ve 4785 Sayılı Yasa ile devletleştirilmiştir. Kamulaştırmada yaşanan sorunlar da hesaba katılarak, çok sınırlı durumlar dışında, Yasa’nın yürürlüğe girdiği tarihte var olan ülke ormanları “hiçbir işlem ve bildirime lüzum olmaksızın” Devlete verilmiştir.

Hâlbuki gerek Osmanlı zamanında, gerek 1937 yılında çıkarılan 3116 sayılı Orman Yasasında “özel ormanların” varlığı kabul edilmekte idi. 1945 tarihinden önce özel şahıslara ait olduğu tahmin edilen orman alanının 550.000 hektar civarında olduğu tahmin edilmektedir. Günümüzde bir kısmı 2/B alanı olarak dava konusu olan orman alanlarının miktarı da hemen hemen aynıdır.   

Dünya Ormanları Nasıl Görüyor?

2015 Sonrası Kalkınma Hedefleri- Yeni Dünya Anayasası

2000 yılında düzenlenen  “Birleşmiş Milletler Binyıl Zirvesi”  neticesinde imzalanan “Milenyum Deklarasyonu[1] nun devamında 2015 yılına kadar ulaşılması hedeflenen “Binyıl Kalkınma Hedefleri” belirlenmiştir.

2015 Sonrası “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” ise 25-27 Eylül 2015 tarihlerinde yapılacak BM Genel Kurulu esnasında kabul edilecektir. BM Genel Sekreterliğinin koordine ettiği çalışmalarla dünya liderlerinin onayına sunulacak hedefler[2] belirlenmiştir. Ülkemiz de Kalkınma Bakanlığı ve BM Daimi temsilciliği kanalı ile bu sürece aktif şekilde katılmıştır. Bu hedefler hattı zatında “sürdürülebilir kalkınma” konusunda tüm dünyanın mutabık kaldığı “Anayasa” yı ifade etmektedir.

Bu hedefler belirlenirken 2012 yılında Dünya Liderlerinin onayladığı “İstediğimiz Gelecek-the Future we Want[3]” isimli belgede yer alan hedefler göz önünde bulundurulmuştur.

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (Rio+20), 20-22 Haziran 2012 tarihinde Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde 40.000’den fazla kişinin katılımıyla gerçekleşmiştir. Konferans, 1992 yılında aynı şehirde gerçekleştirilmiş olan Yeryüzü Zirvesinin üzerinden geçen 20 yıllık süreçte sürdürülebilir kalkınma doğrultusunda ülkelerin başardıkları ve yetersiz kaldıkları hususları tartışmalarına ve gelecekte insan refahını tehdit edecek sorunlara dair seçenekleri ortaya koymalarına olanak sağlamıştır. Sonuç olarak ülkelerin sürdürülebilir kalkınmaya olan politik bağlılıklarını güçlü bir şekilde yenilemesi ile konferans tamamlanmıştır.

Rio+20’deki tartışmalar neticesinde ülkelerin daha yaşanabilir bir dünyaya ulaşmak için verdikleri karar ve taahhütler, “İstediğimiz Gelecek” adlı konferans sonuç belgesinde derlenerek kabul edilmiştir.

“İstediğimiz Gelecek” isimli belgede yer alan tematik konular aşağıdaki gibidir.

• Yoksulluğun ortadan kaldırılması
• Gıda güvenliği, beslenme ve sürdürülebilir tarım
• Su ve sanitasyon
• Enerji
• Sürdürülebilir turizm
• Sürdürülebilir ulaşım
• Sürdürülebilir kentler ve insan yerleşimleri
• Sağlık ve nüfus
• Herkes için tam ve verimli istihdam, insana yaraşır işler ve sosyal korumanın geliştirilmesi
• Okyanuslar ve denizler
• Gelişmekte olan küçük ada devletleri
• En az gelişmiş ülkeler
• Karalarla çevrili gelişmekte olan ülkeler
• Afrika
• Bölgesel çabalar
• Afet riskini azaltma
• İklim değişikliği
• Ormanlar
• Biyolojik çeşitlilik
• Çölleşme, arazi bozulması ve kuraklık
• Dağlar
• Kimyasallar ve atıklar
• Sürdürülebilir üretim ve tüketim
• Madencilik
• Eğitim
• Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadının güçlendirilmesi

Bir yılı aşkın süren bir müzakere sürecinin sonucu olan bu belge, sürdürülebilir kalkınma konusundaki politik kararlılığı ortaya koymanın yanında, Binyıl Kalkınma Hedefleri’ nin tamamlanacağı 2015 yılı sonrası için Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin belirlenmesinde esas rol oynamıştır.

The Future we Want’ ın devamı olarak “2015 Sonrası Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” çerçevesinde BM tarafından 17 Hedef ve bunların alt hedefleri belirlenmiştir.

Uzun yıllar boyunca tüm dünya tarafından  tartışılan hususların ve alınan kararların yeni Anayasa’ nın hazırlanmasında göz önünde bulundurulması son derece önemli mütalaa edilmektedir.

Bu 17 adet hedef şunlardır[4]:

• Hedef 1. Her tür yoksulluğu, nerede olursa olsun sona erdirmek
• Hedef 2. Açlığı bitirmek, gıda güvenliğini sağlamak, beslenme imkanlarını geliştirmek ve sürdürülebilir tarımı desteklemek
• Hedef 3. İnsanların sağlıklı bir yasam sürmelerini ve herkesin her yasta refahını sağlamak
• Hedef 4. Herkesi kapsayan ve herkese eşit derecede kaliteli eğitim sağlamak ve herkese yasam boyu eğitim imkânı tanımak
• Hedef 5. Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak ve kadınların ve kız çocuklarının toplumsal konumlarını güçlendirmek
• Hedef 6. Herkes için suya ve sanitasyona erişimi ve suyun ve sanitasyonun sürdürülebilir yönetimini garanti altına almak
• Hedef 7. Herkes için erişilebilir, güvenilir, sürdürülebilir ve modern enerji sağlamak
• Hedef 8. Sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik kalkınmayı sağlamak, tam ve üretici istihdamı ve insan onuruna yakışır isleri sağlamak
• Hedef 9. Dayanıklı altyapı inşa etmek, sürdürülebilir ve kapsayıcı sanayileşmeyi ve yeni buluşları teşvik etmek
• Hedef 10. Ülkelerin içinde ve aralarındaki eşitsizlikleri azaltmak
• Hedef 11. Kentleri ve insan yerleşim yerlerini herkesi kucaklayan, güvenli, güçlü ve sürdürülebilir kılmak
• Hedef 12. Sürdürülebilir tüketimi ve üretimi sağlamak
• Hedef 13. İklim değişikliği ve etkileri ile mücadele için acil olarak adım atmak
• Hedef 14. Okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını sürdürülebilir kalkınma için korumak ve sürdürülebilir sekilde kullanmak
• Hedef 15. Karasal ekosistemleri korumak, restore etmek ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak, ormanların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, çölleşme ile mücadele etmek, toprakların verimlilik kaybını durdurmak ve geriye çevirmek ve biyoçesitlik kaybını durdurmak
• Hedef 16. Sürdürülebilir kalkınma için barışçıl ve herkesi kucaklayan toplumları teşvik etmek, herkesin adalete erişimini sağlamak, her seviyede etkin, hesap verebilir ve kucaklayıcı kurumlar inşa etmek
• Hedef 17. Sürdürülebilir kalkınma için küresel ortaklığın uygulama araçlarını güçlendirmek ve küresel ortaklığı yeniden canlandırmak

Görüldüğü üzere belirlenen bu 17 Hedeften birçoğu ormanlarla ilgilidir. Ormanların; suya, enerjiye, gıda güvenlğine, kırsal kalkınmaya, istihdama, madenciliğe, iklim değişikliğine, karbon emisyonuna vb. katkıları hayati öneme sahiptir.

Ancak 15 Numaralı Hedef tamamen  “ormanlar, çölleşme ile mücadele, arazi yönetimi ve biyolojik çeşitlilik” konularına ayrılmıştır.

Bu maddenin alt bölümleri olarak 12 adet alt hedef belirlenmiştir.

Bunlar:

1. 1- 2030 yılına kadar, uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan mes’uliyetler çerçevesinde,  özellikle ormanlar, sulak alanlar, dağlar ve kurak alanlar olmak üzere, karasal ve karalar içinde kalan tatlı su ekosistemlerinin ve servislerinin korunmalarını, restore edilmelerini ve sürdürülebilir şekilde kullanılmalarını sağlamak.
2. 2- Bütün orman tiplerinde sürdürülebilir yönetim uygulamalarının desteklenmesi, ormansızlaşmanın durdurulması, 2020 yılına kadar bozulmuş ormanların en azından %15’ inin rehabilite edilmesi ve ağaçlandırma ve yeniden ormanlaştırmaların küresel seviyede arttırılması,
3. 3- 2030 yılına kadar, çölleşme ile mücadele edilmesi, çölleşme, kuraklık ve sellerden etkilenmiş olan araziler dâhil olmak üzere, bozulmuş arazi ve toprağın rehabilite edilmesi ve “arazi bozulumunun dengelendiği” bir dünya için gayret gösterilmesi,
4. 4-2030 yılına kadar, sürdürülebilir kalkınma açısından hayati öneme sahip faydalarının arttırılması amacıyla, biyolojik çeşitlilikleri de dâhil olmak üzere dağ ekosistemlerinin korunmalarının sağlanması,
5. 5- Doğal habitatların bozulması ve parçalanmasını azaltmak amacı ile acil ve etkili eylemler alınması, biyolojik çeşitlilik kaybının durdurulması, 2020 yılına kadar, tehdit altındaki türlerin korunması ve yol olmalarının önlenmesi,
6. 6- Genetik kaynakların kullanımından kaynaklanan faydaların adil ve eşit şekilde paylaşılmasının sağlanması ve genetik kaynaklarına uygun şekilde erişimin desteklenmesi,
7. 7- kaçak avcılığın ve korunan flora ve fauna türlerinin ticaretine son vermek için acil eylem yapmak, yasadışı yaban hayatı ürünlerinin arz ve talebine dikkat çekmek
8. 8- 2020’ye kadar istilacı yabancı türlerin yayılmasını önlemek, kara ve su ekosistemlerine verdiklerin zararın önemli ölçüde azaltılması ve bu türlerden önemli olanların kontrolü ve yok edilmesini sağlayacak önlemleri almak
9. 9- 2020’ye kadar ekosistem ve biyoçeşitlilik değerlerinin ulusal ve yerel planlamaya, kalkınma süreçlerine, yoksulluğu azaltma stratejilerine ve bütçeye entegrasyonunu sağlamak
10. a- biyolojik çeşitliliği ve ekosistemleri korumak ve sürdürülebilir kullanmak için finansal kaynakları tüm imkânları seferber ederek harekete geçirmek ve önemli ölçüde artırmak
11. b- sürdürülebilir orman yönetiminin finansmanı için her düzeyde her olanaktan yaralanarak kaynakları harekete geçirmek, gelişmekte olan ülkelere sürdürülebilir orman yönetimine geçmek, koruma ve ağaçlandırmayı sağlamak için yeterli teşvikler/olanaklar sağlamak
12. c- yerel toplulukların sürdürülebilir geçim olanaklarını artırarak kaçak avcılıkla ve korunan türlerin yasadışı ticaretiyle mücadele gayretlerine küresel desteği güçlendirmek

 

Global Orman Hedefleri

17 Aralık 2007 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından “Yasal Bağlayıcılığı Olmayan Ormancılık Sözleşmesi^” kabul edilmiştir. Bu hedeflerin Anayasa için iyi bir örnek olabileceği değerlendirilmektedir. Bunlar;

• Orman tahribatının önlenmesi, alanlarının artırılması,
• Ormanlardan elde edilen ekonomik, sosyal ve çevresel faydaların artırılması, ormana bağlı insanların yaşam şartlarının iyileştirilmesi,
• Sürdürülebilir şekilde yönetilen orman alanlarının  ve orman ürünlerinin artırılması,
• Ormancılık konusunda kullanılan resmi kalkınma yardımlarının artırılması,

 

Avrupa Orman Hedefleri-2020 Vizyonu

2011 yılında Norveç’ in başkenti Oslo’da yapılan Avrupa Orman Bakanları Konferansında, ülkemizin de imzacı ülke sıfatıyla içinde yer aldığı 46 ülke tarafından “Avrupa Ormanları 2020 Vizyonu” belirlenmiştir.

Bu vizyon belgesinde;

• Bütün Avrupa ormanlarının canlı, üretken ve çok fonksiyonlu olduğu bir gelecek,
• Ormanların sürdürülebilir kalkınmayı, sağlıklı çevreyi ve ekonomik gelişmeyi desteklediği bir Avrupa ve dünya,
• Yeşil ekonomiye, geçim şartlarına, iklim değişikliğine uyuma, biyolojik çeşitliliğin korunmasına, su kalitesinin korunmasına ve çölleşme ile mücadeleye,
• Topluma olan katkılarına vurgu yapılmıştır.

Ayrıca 1990 yılından bu tarafa düzenlene Avrupa Orman Bakanları Konferansı kapsamında 19 Bakanlar Kararı alınmıştır. Bunlardan bir kısmı aşağıdaki konulardadır.

• Sürdürülebilir orman yönetimi,
• Odun kullanımın artırılması,
• Uluslar arası işbirliği,
• Yasal bağlayıcı ormancılık anlaşması,
• Orman, odun ve enerji
• Orman ve su
• Orman biyolojik çeşitliliği
• Sürdürülebilir orman yönetiminin (SOY) ekonomik yönü
• SOY’ un  sosyal ve ekonomik yönü
• İklim değişikliği ve SOY
• Orman genetik kaynaklarının korunması

 

Mevcut Anayasa Maddelerinde Yer Alan Hususlar ve Değerlendirilmesi

Mevcut Anayasaya bakıldığında orman ve ormancılıkla ilgili olarak 44, 46,169 ve 170. Maddelerin yer aldığı görülmektedir.

44. Madde

Toprak Mülkiyeti başlıklı 44. Maddede “erozyonla mücadele” den bahsedilmekte, “…Topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçiye toprak sağlanması, üretimin düşürülmesi, ormanların küçülmesi ve diğer toprak ve yeraltı servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz” hükmünü içermektedir.

Bu maddenin incelenmesinden erozyonla mücadele konusunun; toprak mülkiyeti ile birlikte değerlendirildiği görülmektedir. Hattı zatında yaklaşım olarak doğrudur. Ülkemizde meydana gelen erozyonun önemli bir bölümü tarımsal alanlarda görülmekte, uygun tekniklerle yapılmayan tarımsal faaliyetler ve düzensiz otlatma mera alanlarında erozyona sebebiyet vermektedir.

Tüm hayatın temelinin toprak olduğu göz önüne alındığında, toprağın korunması ve geliştirilmesinin Anayasa’da yer alması gerekli mütalaa edilmektedir. Ancak orman-toprak ilişkisine vurgu yapılmamış olması bir eksiklik olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan “ormanların küçülmesi” ibaresinin burada fazlalık olduğu, 169. Maddede buna zaten değinildiği düşünülmektedir.

 

Bilindiği üzere Ülkemizde “eylemli orman” ile “hukuki açıdan orman sayılan alanlar” arasında ciddi farklılıklar bulunmaktadır. Hukuksal açıdan Antalya Limanının bir bölümünün orman sayılan alanlardan olduğu dikkate alındığında konu daha iyi anlaşılabilecektir.  Diğer taraftan  “fayda-maliyet değerlendirmesinin” iyi yapılması gerektiği düşünülmektedir. 1999 Marmara Depreminden sonra özellikle Kocaeli’nde konut yapılacak alan bulunamadığı hatıralardadır.

46. Madde

“Kamulaştırma” başlıklı 46. Maddede “Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak, tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir” hükmü yer almaktadır.

 

Teorik olarak olumlu değerlendirilmekle birlikte pratikte bunun pek de faydasının olmadığı düşünülmekte ve buradan çıkarılmasında bir mahsur olmadığı mütalaa edilmektedir.

169. Madde

“Ormanların korunması ve geliştirilmesi” başlıklı 169. Madde tamamen ormana ayrılmıştır.

Bu madde incelendiğinde Kanunla, hatta yönetmelikle belirlenmesi gereken hususların Anayasa’da yer aldığı görülmektedir.

 

MADDE 169- Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır. Uygun ve maddenin tamamı için yeterli bir ifade olduğu mütalaa edilmektedir.

Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Eğer arazi başka işler için daha uygunsa, mesela tarım yapılabilecek bir alansa neden değerlendirilmesin? Temel bir tartışmaya gitmek gerekirse insanlar mı orman için, yoksa ormanlar insanlar için mi konusu tartışılabilir. Ormanı “kutsallaştırma”, ormanlar için faydalı olmamıştır. Bu maddenin uygulamaya yansıması “yanan alanlar yılı içinde ağaçlandırılır” şeklinde olmuş, bu ise teknik olarak yanlış bir takım uygulamalara yol açmıştır.

Bütün ormanların gözetimi Devlete aittir. Devlet ormanlarının mülkiyeti devrolunamaz. Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir ve işletilir. Bu madde nedeni ile verimli üretim yapılamamakta, orman köylüsü hattı zatında fakirliğe, zamanın oldukça gerisinde kalmış uygulamalara teslim edilmektedir.  Bu ormanlar zamanaşımı ile mülk edinilemez ve kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz. Bu madde uygulanamadığı gibi tamamen aksi uygulamalar ortaya çıkmıştır.

Ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemez. Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasî propaganda yapılamaz; münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz. Böyle bir açıklamaya, detaya gerek olmadığı düşünülmektedir. Zaten burada kaybeden köylü olmuştur.

Orman olarak muhafazasında bilim ve fen bakımından hiçbir yarar görülmeyen, aksine tarım alanlarına dönüştürülmesinde kesin yarar olduğu tespit edilen yerler ile 31/12/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteliğini tam olarak kaybetmiş olan tarla, bağ, meyvelik, zeytinlik gibi çeşitli tarım alanlarında veya hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu tespit edilen araziler, şehir, kasaba ve köy yapılarının toplu olarak bulunduğu yerler dışında, orman sınırlarında daraltma yapılamaz. Bu bölüm 169. Maddenin tamamının  “yok hükmünde” sayılmasına neden olmaktadır.2B şeklinde bilinen uygulamalar nedeniyle sürekli olarak düzenlemeler yapılmak durumunda kalınmıştır.

170. Madde

Daha önce değinildiği gibi ülkemizde orman mülkiyeti tamamen devlete aittir. Ancak gerek Anayasa’da, gerekse Kanunlar ve diğer ikincil mevzuatta orman içi ve kenarında yaşayan halkımıza bir takım öncelikler tanınmıştır. Ancak bunların yeterli olmadığı mütalaa edilmektedir. Diğer taraftan 4785 sayılı yasa ile devletleştirilen tüm ormanların sahiplerine iadesi ve özel ormanların hüküm ve tasarrufunun tamamen sahiplerine bırakılması gerektiği düşünülmektedir. Netice olarak 170. Maddenin tamamen kaldırılması mümkün görülmektedir.

2003 Yılında Yapılan Ancak Yürürlüğe Girmeyen Anayasa Değişikliği

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Anayasa’nın ormancılıkla ilgili düzenlemelerini içeren 169 ve 170 maddelerinde değişiklik yapılmış, 4.4.2003 tarihinde kabul edilen 4841 sayılı Kanun onaylanmak üzere Cumhurbaşkanlığına gönderilmiştir.  Bu düzenleme ile “Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir, işletilir ve işlettirilir” hükmü getirilmiştir.  Ancak, zamanın Cumhurbaşkanı Kanunu uygun görmeyerek yeniden incelenmek üzere 18.04.2003 tarihinde TBMM’ye iade etmiştir.

 

Bunun devamında Anayasa’nın 169. Ve 170. Maddelerinde planlanan değişiklikler yürürlüğe girmemiş, ancak ilgili Kanunlarda birçok değişiklik yapılmış, “ormanlar Devletçe işlettirilir“ hükmü hariç diğer hususlar çeşitli kanunlar yolu ile yürürlüğe konmuştur. Diğer bir ifade ile Anayasanın ormanlarla ilgili hükümlerinin önemli kısımları zaten kanunlar yoluyla değiştirilmiştir.

Bu kanunlara iki örnek vermek gerekirse;

• 26 Nisan 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “6292 Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi ve Hazine Adına Orman Sınırları Dışına Çıkarılan Yerlerin Değerlendirilmesi ile Hazineye Ait Tarım Arazilerinin Satışı Hakkında Kanun”
• 31 Mayıs 2012 Tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun”

Yeni Öneri ve Gerekçeleri

Dünyamız için vazgeçilmez doğal kaynaklardan olan ormanlarımızla ilgili konunun yeni Anayasa’da da yer alması zaruri telakki edilmektedir. Ancak mevcut metnin değiştirilmesi, dünya örnekleri dikkate alınarak daha geniş bir zaviyeden bakılması ve  ormanın diğer fonksiyonlarına da vurgu yapılması, ayrıca erozyonla mücadele ve ormancılıkla ilgili sektörün tarım sektörüne benzer şekilde desteklenmesi gibi hususların da yer alması gerekmektedir.

Mevcut Anayasa’nın yürürlüğe girdiği 1981 yılından bu yana 31 yıl geçmiş, halkımızın beklentileri değişmiştir.  Ormanların ve orman sayılan alanların halkımızın daha müreffeh bir hayata sahip olmaları için hizmet edebilmelerine matuf gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Bu zaviyeden bakıldığında yeni Anayasa’da şöyle bir metnin yer alabileceği uygun mütalaa edilmektedir.

Ormanlar; biyolojik çeşitliliğe, çevre, toprak ve suyun korunup geliştirilmesine, iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılmasına, çölleşme ve erozyonla mücadeleye,  toplum sağlığına, turizme, gıda ve enerji güvenliğine, sürdürülebilir kalkınma ve istihdama, dünya barışına olan katkıları dikkate alınarak ekosistem bütünlüğü içinde yönetilir. Devlet; orman alanlarını, ürün ve hizmetlerini artırmak, arazi bozulumunu önlemek, orman içi ve kenarında yaşayan halkı ve ormancılıkla ilgili sektörü desteklemek için gereken tedbirleri alır.

Son Söz- Millet Ve Ekosistem Odaklı Bir Anayasa

Yukarda belirtilen hususlar çerçevesinde mevcut Anayasamızın ormanlar, ormancılık, orman köylülerini ilgilendiren 4 maddesinin sadeleştirilerek bir maddeye düşürülmesi ve dünyadaki örnekleri de göz önüne alınarak “ millet ve insan “ hedefli bir metin hazırlanması uygun mütalaa edilmektedir.

2012 yılında tüm dünya tarafından onaylanan “İstediğimiz Gelecek” isimli belgede de ifade edildiği gibi biz de “ İnsanların sürdürülebilir kalkınmanın merkezinde olduğunu kabul ediyoruz ve bu doğrultuda adil, hakkaniyetli, kapsayıcı bir dünya için çaba gösteriyoruz; sürekli ve kapsayıcı ekonomik büyümeyi, sosyal kalkınmayı ve çevrenin korumasını teşvik etmek ve böylece herkese yarar sağlayabilmek için birlikte çalışmayı taahhüt ediyoruz”

[1] http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/55/2

[2] https://sustainabledevelopment.un.org/focussdgs.html

[3] http://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/docs/Publications/EnvSust/3.The%20FutureWeWant.pdf

[4] http://www.unicankara.org.tr/fb/action2015SGReport.pdf

İsmail Belen-30 Mayıs 2015