Ormancılık Konusunda Dünya ve Ülke Uygulamalarından Örnekler

 

Finlandiya. 2

Rusya. 2

Kore. 3

 

Ormanlar ve ormancılık faaliyetleri son zamanlarda uluslararası seviyede önem kazanmaya, netice olarak uluslararası sözleşmelere ve gelişmelere daha fazla yansımaya başlamıştır.

Bunlara birkaç örnek vermek gerekirse aşağıdaki hususlara değinilebilir.

2017 yılı Ocak ayı itibari ile kabul edilen bu Strateji Belgesi ve Küresel Orman Hedefleri yukarda sayılan tüm uluslararası süreçleri ve anlaşmaları içermektedir.

Bu gelişmeler ve alınan kararlar incelendiğinde, ormanların korunması ve alanlarının geliştirilmesi yanında, ormanların reel hayata verdiği katkıların gittikçe öne çıktığı görülmektedir. Bu çerçevede ormanların gıda güvenliğine, istihdama, sanayiye, enerjiye, madenciliğe, suya, günlük yaşama, şehirciliğe ve diğer sektörlere katkılarına özellikle vurgu yapılmaya başlanmıştır.

Bu hususları “21 Mart Dünya Ormancılık Günü” gündemini dikkate alarak değerlendirecek olursak, 2018 yılı teması “ormanlar ve sürdürülebilir şehirler”, 2017 yılı teması “ormanlar ve enerji”, 2016 yılı teması “orman ve su” olarak belirlenmiştir.

Ülkeler tarafından yürütülen faaliyetlere değinilecek olursa aşağıdaki örneklerin incelemeye değer olduğu düşünülmektedir.

Finlandiya

Finlandiya ormancılık sektörünü “stratejik sektör” olarak görmektedir. Ülke ekonomisinde elektronik sanayinden sonra ikinci sırada orman sanayi gelmektedir. http://www.fao.org/forestry/country/57478/en/fin/

Finlandiya kara alanının  %72’ si ormanlarla kaplıdır. Bu alan toplam 22 milyon hektar etmektedir. 2015 yılı envanter sonuçlarına göre Ülkemizin orman varlığı Finlandiya ormanları ile aynıdır. (22,3 milyon hektar)

Ülke Adı Orman Varlığı

(milyon hektar)

Toplam Servet

(milyon m3)

Yıllık Artım

(milyon m3)

Türkiye 22,3 1,611 45,9
Finlandiya 22,0 1,908 77,6

 

Finlandiya ormancılık teknoloji, ihracat ve ithalat konusunda göreceli olarak dünya liderliğine sahip ülkelerden birisi olarak değerlendirilmektedir. Finlandiya ihracat gelirlerinin %20’ si orman ürünlerinden elde edilmektedir. 2016 yılı rakamlarına göre 11 milyar 450 milyon Euro (2016 kuruna göre 38 milyar TL)  orman ürünü (odun, mobilya, kâğıt, kâğıt hamuru)  ihracatı yapılmıştır. https://www.forestindustries.fi/statistics/

Türkiye ve Finlandiya arasında ormancılık konusunda işbirliği bulunmakla birlikte olması gereken seviyede değildir. Özellikle teknoloji transferi ve ithalat/ihracat konusunda işbirliği yapılabileceği değerlendirilmektedir.

Rusya

Dünya ormanlarının %20’si Rusya Federasyonundadır. Türkiye’ nin 22,3 milyon hektar ormanına karşılık Rusya’ nın  885 milyon hektar ormanı  vardır. Ormancılık sektörü ülkenin önemli bir gelir ve istihdam kaynağını oluşturmaktadır.  Ormancılık sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’ndaki payı %1,19 iken, imalat sanayii üretimindeki payı %3,7’dir.  Sektörün toplam ihracattaki payı ise %1,9’dur.

Rusya’nın 2013 yılı itibariyle yuvarlak odun üretimi 194 milyon m3tür.

Rusya 2008 yılına kadar orman ürünlerini hammadde olarak ihraç etmekte iken bu tarihte yuvarlak odun ihracatı için gümrük vergilerini  %6,5  den %25’e çıkmıştır. Bu durum Türkiye’ yi ciddi şekilde etkilemiş ve Rusya’dan yapılan ithalat başka pazarlara kaymıştır.  Ancak yine de yeterli hammadde bulunamadığı için Türkiye’deki orman ürünleri fiyatları Avrupa’dan iki-üç kat fazla cereyan etmektedir.

Rusya geniş bir orman varlığına sahip olmasına rağmen bu potansiyelini yeteri kadar değerlendirememektedir.  Son yirmi yılda ormancılık sektörüne gereken önem verilmemiştir. Dolayısıyla günümüzde ormancılık sektörü yetersiz teknolojik altyapı, düşük verimlilik, yetersiz sermaye gibi birçok sorunlar ile karşı karşıyadır (Zhemulin, 2011; Yaroshenko, 2015).

Söz konusu sorunlar sektörün hem rekabet gücünü hem de gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Oysa orman ürünleri sanayisinin gelişmesi Rusya ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır.

Rusya ormancılık sektörü Türkiye’ li firmalar için önemli bir avantaj taşımaktadır. Başta Kastamonu Entegre olmak üzere birçok Türk firmasının Rusya’da yatırımı bulunmaktadır. Rusya Federasyonuna bağlı Tataristan Cumhuriyeti ülke içinde yapılacak yatırımlar için son derece cazip imkânlar sunmaktadır.

Türkiye’de orman yangınları ile mücadele kullanılan kiralık helikopterlerin önemli bir kısmı Rusya ve Ukrayna’dan gelmektedir. Ancak Orman Genel Müdürlüğü tarafından satın alınan helikopterlerin hizmete girmesi ile bu durum değişecektir.

Rusya Federasyonun sahip olduğu ormanlar en az doğal gaz, petrol ve madenler kadar değerli «doğal kaynaklardan» dır. Günümüzde Rusya ile aynı enleme sahip Finlandiya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkeler ormancılık sanayine büyük yatırımlar yapmaktadır. Rusya ormanlarının coğrafi şartlar nedeniyle Finlandiya ormanları ile aynı şartlarda olduğu dikkate alındığında ve Finlandiya’ nın 22 milyon hektar ormandan 38 milyar liralık ihracat yaptığı göz önünde bulundurulduğunda, 885 milyon hektar ormana sahip Rusya’ nın varsayımsal olarak 1,5 trilyon TL’ lik ihracat kapasitesinin olduğu görülecektir.

Küresel ısınma ile birlikte Rusya ormanları daha ulaşılabilir hale gelecektir. Yıllık artım daha fazla olacaktır. Bu ise daha fazla üretim imkânı ve zarureti getirecektir. Küresel ısınma ile birlikte Rusya ormanları orman yangınları ve böcekler başta olmak üzere birçok zararlıya karşı daha hassas ve dayanıksız hale gelecektir. Yeterince bakım yapılmayan-üretim yapılmayan ormanların yaşama şansı kalmayacaktır.

Türkiye’de çok ciddi bir sanayi kapasitesi bulunmakta ancak hammadde darlığı yaşanmaktadır. Ayrıca Türkiye ormanların bakımı, yangınlarla mücadele, kurak alanların ağaçlandırılması, orman emvali üretimi, odun dışı orman ürünlerinin kullanımı, ormancılık mevzuatı, kırsal altyapı, eğitim ve sivil toplum kuruluşları, uluslararası işbirliği gibi konularda ciddi bir potansiyele sahiptir.

Türkiye ve Rusya ormancılık konusuna; doğal gaz, petrol, güvenlik gibi stratejik bir yaklaşımla bakması gerektiği değerlendirilmektedir. Türk firmalarının başta danışmanlık olmak üzere, birçok farklı konuda Rusya’da yatırım yapabileceği, bu konuda Orman Genel Müdürlüğünün yardımcı olabileceği düşünülmektedir. 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2/ı maddesi “… her türlü orman ürünü üreten, işleyen, pazarlayan, ithalat ve ihracatını yapan özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve üniversiteler ile yakın işbirliği içinde çalışmak, yurt içinde ve yurt dışında danışmanlık yapmak…” hükmünü taşımaktadır. http://www.gonder.org.tr/?p=6602

Kore

Koreliler geleneksel olarak ormanları kereste, yakacak odun ve mantar ve yabani yeşil bitkiler gibi odun dışı orman ürünleri için kullanmışlardır.

1950’lerde ve 1960’larda dünyanın en fakir ve en az gelişmiş ülkelerinden birisi olan Kore Cumhuriyeti ormanlarının yarısı ormanlık alanların tarımsal alanlara dönüştürülmesi, ormanlardan ısınma ve kereste ihtiyacı için aşırı kesim yapılması nedeniyle kaybedilmiştir.

Bu ormansızlaşma şiddetli erozyona, kuraklık ve sel baskınlarının etkilerinin artmasına ve tarımsal üretimin azalmasına, neticede can ve mal kaybına neden olmuştur.

Fakirlik nedeniyle gıda ihtiyaçlarının ormanlardan karşılanması yoluna gidilmiş, plansız, düzensiz ve aşırı kullanım ise daha fazla ormansızlaşma ve gıda güvenliği için daha fazla tehdit oluşturur hale gelmiştir. Bu kısır döngüyü kırmak için 1960′ lı yıllardan itibaren yoğun bir orman rehabilitasyon programı başlatılmış olup, bunun devamı olarak 1970’ler ve 1980’lerde ikinci ve üçüncü “Orman Rehabilitasyon Planı” hayata geçirilmiştir.

Bu başarılı çalışmaların sonunda, başta yukarı havzalar ve dağlık orman havzalarında geri gelen ormanların, başta tarımsal afetlerin önlenmesine ve gıda üretimi için sağlam bir temel oluşturmaya yardımcı olduğu, ayrıca yoksulluğun giderilmesine büyük bir katkı verdiği, neticede ulusal ekonominin gelişmesi için temel alt yapılardan birini oluşturduğu hükümet tarafından görülmüş ve kabul edilmiştir. Bu büyük orman rehabilitasyon çabasının sonucu olarak, orman serveti 1955-2010 yılları arasında yaklaşık 14 kat artmış ve 58 milyon m3’den 800 milyon m3’e yükselmiştir. (Türkiye’ nin 1973 yılında 935 milyon metreküp olan ağaç serveti 2015 yılı envanterine göre 1,611 milyon metreküpe ulaşmıştır)

Bu başarının görülmesi ile Hükümet, bunun devamı olarak orman rehabilitasyon planlarını, köy koşullarını iyileştirmeyi, yeni tutum ve becerileri getirmeyi ve kentsel ve kırsal toplumlar arasındaki gelir farkını azaltmayı amaçlayan topluluk temelli, entegre bir kırsal kalkınma programı olan Yeni Topluluk Hareketi (Saemaul Undong) ile entegre etmiştir.

Saemaul Undong, yakacak odun ve erozyon kontrolü için fidanlıklar tesis edilmesi ve plantasyonlar kurulması gibi küçük çaplı projeler aracılığıyla ağaçlandırma çalışmalarına katkıda bulunmuştur. Orman köylüleri bu çalışmaları kendi kendilerine yapar hale gelmişlerdir. Bu topluluk projeleri, kırsal kalkınmayı ve kırsal ekonomiyi de desteklemiş, insanlar çalıştığı işlerden ve ürettikleri ürünlerden para kazanmaya başlamışlardır.

Ormanlar üzerindeki baskıyı azaltmak için bu rehabilitasyon programının bir parçası olarak 20 ilde odunun yakıt olarak kullanılması yasaklanmış ve pişirme için alternatif enerji kaynakları geliştirilirmiştir. Orman rehabilitasyonu programı esnasında, meyve ve fıstık ağaçlarının, özellikle kestane ağaçlarının dikilmesi teşvik edilmiş, bu sayede gıda kullanılabilirliğine de katkıda bulunulmuştur. Orman rehabilitasyonu projelerinden elde edilen gelir, kişilerin yiyecek satın almalarını sağlayarak gıda erişimini geliştirmiştir. Geri kazanılan dağ ormanları, pişirme için temiz su temin ederek gıda kullanımına katkıda bulunmuş ve meyve ve fıstık ağaçlarından alınan yiyecekler gıda kaynaklarının çeşitlendirilmesine ve zenginleştirilmesine yardımcı olmuştur.

Netice olarak, ormanların rehabilitasyonu ve sürdürülebilir orman yönetimi ile gıda güvenliğine ciddi katkı vermek mümkündür. Ancak bunun için;

  • İlgili sektörlerin birlikte çalışabileceği entegre bir yaklaşım,
  • Kendileri için gelir ve kazanç sağlanmasının da önü açılarak halkın katılımı,
  • Güçlü siyasi irade ve liderlik,
  • Ekonomik ve sosyal kalkınmayı birlikte içeren bütüncül yaklaşım. http://www.fao.org/3/a-i5588e.pdf

Geleceğe GÖNDERiler

Geleceğin, kişilerin hayalleriyle ve yaptıklarıyla şekilleneceğinin farkındayız. Herhangi bir şeyi daha iyiye götüreceğine inandığınız bir düşünceniz mi var? Herhangi bir konuda yeni bir fikriniz mi var? “Buldum” dediğiniz bir şey mi icat ettiniz? Heyecanınızı yürekten paylaşıyoruz. “Geleceğe GÖNDERi”lerinizi bizimle paylaşın, destek olalım! Lütfen görüş ve önerilerinizi gonder.carfu@gmail.com eposta adresi ile bizimle paylaşın. Köşe Yazıları bölümünde yazı […]