IUCN

Dünya Koruma Birliği-The International Union for Conservation of Nature (IUCN)

Giriş

2019 Ocak ayı itibari ile Tarım ve Orman Uzmanı kadrosu ile Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünde görevliyim. Resmi görevime ilaveten, diğer STK’lar yanında Orman Mühendisleri Odasıyla (OMO) da yakın işbirliği içinde çalışıyorum.

2018 yılı Aralık ayında OMO’ nun Dünya Koruma Birliğine- The International Union for Conservation of Nature (IUCN) https://www.iucn.org/  üyeliği gündeme geldi.

IUCN yıllardır duyduğum bir kurum idi haliyle ama yakından inceleme fırsatım olmadı. Yeni durum dolayısı ile detaylı şekilde inceleyerek,  gerek birliğe ait web sayfasından, gerekse diğer ilgili linklerden derlediğim bilgiler çerçevesinde bu yazıyı kaleme aldım.

Bu birlik bazen de Dünya Koruma Birliği (World Conservation Union-IUCN) şeklinde isimlendiriliyor. Bir karışıklığa sebebiyet vermemek için İngilizce kısaltması olan IUCN’ i kullanmaya gayret göstereceğim.

IUCN 1948 yılında kurulmuştur.1964 yılında, IUCN, türlerin küresel tükenme riskiyle ilgili olarak dünyanın en kapsamlı veri kaynağına dönüşen IUCN Nesli Tükenmekte Olan Türlerin Kırmızı Listesi veri tabanını kurmuştur. https://www.iucnredlist.org/ 

IUCN; Ramsar Sözleşmesi (1971), Dünya Mirası Sözleşmesi (1972), Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Uluslararası Ticaret Sözleşmesi ((1974-CITES) ve Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (UNCBD-1992)  dahil olmak üzere önemli uluslararası sözleşmelerin oluşturulmasında önemli bir rol oynamıştır.

1999’da Birleşmiş Milletler’ e resmi gözlemci statüsü almıştır. https://www.iucn.org/regions/washington-dc-office/our-work/permanent-observer-mission-un veya https://www.iucn.org/sites/dev/files/content/documents/2017/d._oconnor_iucns_role_at_un.pdf

2019 itibari ile IUCN’ in Devletler, kamu kurumlar, stklar dan oluşan 1300 civarında üyesi vardır. Bu üyeler kanalı ile 13 bin civarında uzman networku bulunmaktadır.

IUCN’ in Merkezi ve Yönetim Şekli
Genel Müdürlük

IUCN faaliyetlerini “Kuruluş Belgesine” göre yürütmektedir. https://www.iucn.org/resources/statutory-and-corporate-documents   

Merkezi İsviçre’ nin Gland kasabasında olan IUCN’ in Yönetim şekli iki bölümde ele alınabilir. Birliğin Yönetimsel işleri için Genel Müdürlük vardır. Halihazırda 2015 yılında bu göreve atanan Danimarka vatandaşı bayan Inger Andersen Genel Müdürlük görevini yürütmektedir.  https://www.iucn.org/about/senior-management/director-general 
Genel Müdürlük çatısı altında Bölgesel Ofisler, Küresel Tematik Program Sorumluları gibi alt bölümler vardır. https://www.iucn.org/sites/dev/files/global_detailed_organizational_chart_august_2018.pdf 
2019 itibari ile IUCN’ nin 50’den fazla ülkede ofisi bulunmaktadır. Bu ofislerde 900’den fazla kişi çalışmaktadır. https://www.iucn.org/about/union/secretariat 

Bölgesel teşkilatlanması https://www.iucn.org/regions   aşağıdaki gibidir.

• Asya- https://www.iucn.org/regions/asia 
• Doğu ve Güney Afrika- https://www.iucn.org/regions/eastern-and-southern-africa
• Doğu Avrupa ve Orta Asya- https://www.iucn.org/regions/eastern-europe-and-central-asia 
• Avrupa- https://www.iucn.org/regions/europe
• Akdeniz- https://www.iucn.org/regions/mediterranean
• Meksika, Orta Amerika ve Karayipler- https://www.iucn.org/regions/mexico-central-america-and-caribbean 
• Okyanusya- https://www.iucn.org/regions/oceania 
• Güney Amerika- https://www.iucn.org/regions/south-america
• Washington D.C. Ofisi- https://www.iucn.org/regions/washington-dc-office 
• Batı ve Orta Afrika- https://www.iucn.org/regions/west-and-central-africa 
• Batı Asya-

Kongre, Konsey, Komisyonlar ve Sekretarya

Dünya Doğa Koruma Kongresi

Her dört yılda bir toplanan “Dünya Doğa Koruma Kongresi – World Conservation Congress- https://www.iucn.org/about/world-conservation-congress  IUCN’ nin en önemli organıdır. En son kongre 2016 yılında ABD’ nin Hawaii eyaletinde toplanmıştır. https://2016congress.iucn.org/  Bu Kongreye Türkiye de aday olmuş, son iki aday arasına girmiş, ancak kazanan taraf ABD olmuştur.

Bundan sonraki ilk Kongre 2020 yılında Fransa’ nın ev sahipliğinde yapılacaktır. https://www.iucn.org/news/secretariat/201805/france-host-iucn-world-conservation-congress-2020 

Kongre’de, IUCN’in genel politikaları belirlenmekte, hükümetlerle ulusal/uluslararası kuruluşlara IUCN’in faaliyetleri çerçevesinde tavsiyelerde bulunulmakta, mali raporlar değerlendirilmekte, bir sonraki döneme ait mali program kabul edilmekte ve üyelerin katkı payları belirlenmektedir. Kongre tarihleri ve düzenleneceği yer Konsey tarafından karara bağlanmaktadır.

IUCN Konseyi

IUCN Konseyi, üyelerin Genel Kurulu olan Dünya Doğa Koruma Kongresinden sonra IUCN’ in  ana yönetim veya diğer bir ifade ile icra  organıdır. https://www.iucn.org/about/union/council 
Konsey üyeleri Kongre’de seçilmektedir. 2016-2020 yıllarında görev yapmakta olan Konsey üyeleri https://www.iucn.org/about/union/council/members adresinde yer almaktadır.
Konsey IUCN Başkanı, Muhasip (treasurer), Komisyon Başkanları ve Bölgesel Konsey üyelerinden oluşmaktadır.  Konsey’in, Kongre kararları çerçevesinde politikaları yönlendirmek ve tamamlayıcı politikalara karar vermek, IUCN amaçlarına yönelik bildiri yayınlamak, Kongre’ye ve üyelere faaliyetlerle ilgili rapor vermek, bir sonraki yılın program ve bütçesini kabul etmek, Komisyonların faaliyetlerini gözden geçirmek, Genel Müdürü atamak gibi yetki ve sorumlulukları bulunmaktadır. Ülkemizden Prof. Nilufer Oral, 2012-2016 dönemi için Batı Avrupa Bölgesi’nden IUCN Konsey üyeliği yapmıştır.

Ulusal ve Bölgesel Komiteler

IUCN üyeleri, bir ülke, bölge veya alt bölgede, işbirliğinin geliştirilmesine yönelik olarak, sadece IUCN üyelerinin katılımına açık Komiteler oluşturabilmektedir. Bu Komitelerin IUCN’den ayrı hukuki kimlikleri bulunabilmektedir. https://www.iucn.org/about/members/national-and-regional-committees

Ülkemizin üyesi bulunduğu Avrupa Bölgesi için hazırlanan “Avrupa Bölgesinde Ulusal Komite Kurulması Rehberi” ne https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2014-023.pdf adresinden ulaşılabilmektedir.

Komisyonlar

IUCN bünyesinde 6 adet Komisyon bulunmaktadır. https://www.iucn.org/about/union/commissions 
Bunlar:

1. Eğitim ve İletişim Komisyonu- https://www.iucn.org/commissions/commission-education-and-communication 
2. Çevresel, Ekonomik ve Sosyal Politikalar Komisyonu- https://www.iucn.org/commissions/commission-environmental-economic-and-social-policy 
3. Çevresel Mevzuat Dünya Komisyonu- https://www.iucn.org/commissions/world-commission-environmental-law 
4. Ekosistem Yönetimi Komisyonu- https://www.iucn.org/commissions/commission-ecosystem-management 
5. Türleri Yaşatma Komisyonu- https://www.iucn.org/theme/species/about/species-survival-commission 
6. Korunan Alanlar Dünya Komisyonu- https://www.iucn.org/commissions/world-commission-protected-areas

Sekreterya

Sekretaryanın 50’den fazla ülkede 900 civarında personeli bulunmaktadır. Çalışanların yüzde yetmişi gelişmekte olan ülkelerdendir.  https://www.iucn.org/about/union/secretariat 
IUCN Konseyine karşı sorumlu olan Sekretarya Genel Müdür tarafından yönetilir. Sekreterya, dünyadaki bölgesel, ülke ve proje ofisleri ile merkezi olmayan bir yapıya sahiptir. IUCN’nin merkezi İsviçre’nin Cenevre kenti yakınlarındaki Gland’da bulunmaktadır.

Türkiye ve IUCN

Genel Bilgi

Ülkemiz, IUCN’e Devlet Temsilcisi statüsü ile 1 Ocak 1993 senesinde üye olmuştur. Dışişleri Bakanlığının web sayfasında http://www.mfa.gov.tr/uluslararasi-dogayi-koruma-birligi-_iucn_.tr.mfa  özet bilgiler yer almaktadır.
Devletlerin yanısıra stklar da IUCN’e üye olabilmektedir.  Dışişleri Bakanlığının sayfasında yer alan bilgilere göre Türkiye’den IUCN’ e üye olan kurum ve stklar aşağıdaki gibidir.

1. Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Tarım ve Orman Bakanlığı)
2. TEMA Vakfı,  http://www.tema.org.tr/web_14966-2_1/index.aspx
3. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD), http://www.ttkder.org.tr/#
4. Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye)- http://www.wwf.org.tr/
5. Doğa Derneği (DD)- https://www.dogadernegi.org/
6. Kuzey Doğa Derneği (KuzeyDoğa)- https://www.kuzeydoga.net/
7. Kaz Dağı ve Madra Dağı Belediyeler Birliği (KMBB)- http://www.kazmad.gov.tr/

Ülkemiz Dışişleri Bakanlığının Cenevre’de bulunan Daimi Temsilciliği kanalı ile IUCN’ de temsil edilmektedir.  http://cenevreofisi.dt.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/203426 
Türkiye – IUCN İlişkileri

Ülkemiz 1993 yılında “Devlet” olarak IUCN’ e üye olmuştur.  Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü koordinasyonluğunda ilgili Bakanlıkların, Üniversitelerin, Sivil Toplum Kuruluşlarının ve IUCN temsilcilerinin katılımları ile 27-28 Mayıs 2004 tarihleri arasında “Türkiye IUCN İlişkileri” konusunda gerçekleştirilen toplantı sonucunda IUCN ile daha etkin şekilde çalışılabilmesi için Türkiye IUCN Ulusal Komitesinin oluşturulmasının yararlı olacağı sonucu ortaya çıkmıştır.

IUCN Ulusal Komitesi Usul ve EsaslarıBu çerçevede, Dışişleri Bakanlığı ve IUCN üye kuruluşların katılımları ile düzenlenen toplantılar sonucunda “IUCN Ulusal Komitesi Usul ve Esasları” hazırlanmış olup, 09 Şubat 2005 tarih ve B.18.0.DMP.0.01.04/32 sayılı Bakan Oluru ile onaylanmıştır. Bu konu IUCN Genel Merkezi tarafından onanmış ve 19 Nisan 2005 tarihinde IUCN Ulusal Komitesi ilk toplantısını gerçekleştirerek faaliyetlerine başlamıştır.
Diğer taraftan Ulusal ve Bölgesel Komiteler konusu IUCN tarafından takip edilen öncelikli konulardandır. https://www.iucn.org/about/members/national-and-regional-committees 

Ülkemizin üyesi bulunduğu Avrupa Bölgesi için hazırlanan “Avrupa Bölgesinde Ulusal Komite Kurulması Rehberi” ne adresinden ulaşılabilmektedir.
Ülke örneklerinin incelenmesinde bazı ülkelerin  son derece aktif şekilde çalıştığı, bunları özel web sayfaları kanalı ile kendi dillerinde ve  İngilizce olarak dünya ile paylaştığı görülmektedir.  Bu durumda Ülkemiz için www.iucn.gov.tr adlı bir web sayfası hazırlanabileceği değerlendirilmektedir.

Yine web sayfasının incelenmesinden Ülkemiz ulusal komitesinin raporlamasına denk gelinmemiştir. https://www.iucn.org/about/members/national-and-regional-committees/reports-recognised-national-and-regional-committees

Türkiye Ulusal IUCN Komitesine dair bilgilere https://www.iucn.org/content/turkey-national-committee-iucn-members adresinden ulaşılabilmektedir.  Ancak buradaki verilen en son 2012 yılında girildiği, ondan sonra güncelleme yapılmadığı anlaşılmaktadır.

IUCN Ulusal Komitesi

Türkiye-IUCN ilişkilerinin güçlendirilmesi ve karşılıklı işbirliğinin pekiştirilmesi konularında çaba sarf etmektedir. Ulusal Komite, Ulusal düzeyde doğa koruma çalışmalarına yönelik strateji ve politikalar doğrultusunda ve gerçekleşen komite toplantıları sonucunda alınan kararlar ışığında Ulusal öncelikleri belirlemek, geniş katılımlı projeler geliştirmek, IUCN ile işbirliği olanaklarını yaratmak ve artırmak üzere oluşturulmuştur. Ulusal Komite’nin önceliklerinden birisi de Türkiye Kırmızı Listelerinin hazırlanmasıdır.

IUCN Ulusal Komitesi, senede en az iki toplantı yapan, başkanlık seçimi iki senede bir gerçekleşen bir komitedir. IUCN Ulusal Komite Başkanlığını DKMP Genel Müdürü yürütmektedir.
İlgili haber linkleri:

IUCN ULUSAL KOMİTESİ 2016 YILI OLAĞAN I. TOPLANTISI ANKARA’DA YAPILDI- http://www.dkmp.gov.tr/anasayfa/resimlihaber/16-02-02/IUCN_ULUSAL_KOM%C4%B0TES%C4%B0_2016_YILI_OLA%C4%9EAN_I_TOPLANTISI_ANKARA%E2%80%99DA_YAPILDI.aspx?sflang=tr 

Bu toplantıda Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Nurettin Taş, IUCN Türkiye Ulusal Komitesi Başkanı seçildi.

21 Kasım 2018- Genel Müdürümüz Sayın Yusuf KANDAZOĞLU başkanlığında IUCN Ulusal Komite Toplantısı yapıldı. Toplantıda komite üyesi sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ile doğa koruma konusunda yürütülen çalışmalar paylaşıldı ve planlanan projeler hakkında değerlendirmelerde bulunuldu.

IUCN Kongreleri ve Türkiye

Kongreler IUCN’ in “genel kurulları” görevini yapmaktadır. https://www.iucn.org/about/world-conservation-congress Daha önceden her iki yılda bir yapılan Kongreler son yıllarda dört yılda bir yapılmaya başlanmıştır. https://www.iucn.org/about/world-conservation-congress/congress-history 

• 2012- Kore5-16 Eylül 2012 tarihleri arasında Jeju/Kore’de  düzenlenen IUCN Dünya Koruma Kongresine  doğa koruma konusunda faaliyet gösteren Bakanlık, kurum, kuruluş, Sivil Toplum Kuruluşlarından yaklaşık 6500 kişi katılmıştır. https://www.iucn.org/content/iucn-congress-kicks-korea 
  Bu Kongre sırasında, Ülkemizin bir sonraki kongre için evsahibi ülke adayı olması ile ilgili olarak girişimlerde bulunulmuştur: Konsey üyeliğine bir Türk aday (Dr.Nilüfer ORAL) gösterilmiş, Dışişleri Bakanlığımız başta olmak üzere Bakanlığımız ve IUCN Ulusal Komitesi Üyesi Sivil Toplum Kuruluşlarının desteği, lobi faaliyetleri ve adayın başarılı sunumları sonucunda Konsey üyeliği Batı Avrupa Temsilcisi olarak kazanılmıştır,Poster sunumu gerçekleştirilmiştir,Türk standı açılmıştır, bu stantta ülkemiz, ülkemizin kültürü ve ülkemizde gerçekleştirilen doğa koruma faaliyetlerine ilişkin bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştirilmiştir,Avrupa üyeler toplantısı sırasında bir sunum yapılarak Avrupa üyelerinden ev sahipliğimize destek talep edilmiştir,
  Tüm bu gelişmeler ışığında aday ülkeler 12 Eylül 2013 tarihine kadar ülke raporlarını hazırlayarak IUCN Genel Merkezine sunmuşlardır.
  Aday Ülkeler: Türkiye/İstanbul; A.B.D./Havayi; Birleşik Krallık/Kuzey İrlanda ve Birmingham, B.A.E./Abu Dhabi, Brezilya/Rio de Janeyro; Macaristan; Panama.Kısa Listeye Kalan Ülkeler: Türkiye/İstanbul ve A.B.D./Havayi
  IUCN İnceleme Heyeti 10-14 Kasım 2013 Tarihlerinde ülkemizde incelemelerde bulunmuştur. Ancak neticede Amerika’ya karar verilmiştir.
• 2016- HawaiiBu Konferansla ilgili bilgiler ilave edilecek.
• 2020- Fransa Bundan sonraki ilk Konferans 2020 yılında Fransa’ da yapılacaktır. https://www.iucn.org/news/secretariat/201805/france-host-iucn-world-conservation-congress-
• 2020 Bununla ilgili olarak 2018 yılı Ağustos ayında IUCN ile Fransa Ekoloji Bakanlığı arasında protokol imzalanmıştır.

 

İlgili sayfanın incelenmesinden, IUCN Fransız Ulusal Komitesinin https://uicn.fr/  “1992 yılında oluşturulduğu, 49 IUCN Üyesi kuruluş bulunduğu,  IUCN Komisyonlarına üye olan 254 bilimsel ve politika uzmanı olduğu” anlaşılmaktadır.

IUCN ile BMBÇŞ arasındaki yakın ilişki dikkate alındığında ve Ülkemizin 2022 yılında BÇŞ Taraflar Konferansına ev sahipliği yapacağı göz önünde bulundurulduğunda Fransa’da yapılacak bu IUCN Konferansına uygun şekilde katılım zarureti görülmektedir.

Türkiye Odak Noktalığı

IUCN’ in Türkiye’deki Odak Noktası Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Koruma Dairesi Başkanlığıdır. http://www.milliparklar.gov.tr/dairebaskanliklari/do%C4%9Fa-koruma-dairesi-ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1/do%C4%9Fa-koruma-dairesi-idari-kadrosu 

IUCN’e Üyelik

Yeni Üyelik İçin GerekenlerGerek Devlet kurumları, gerekse STK’lar IUCN’e üye olabilmektedir. Bunun için IUCN web sayfasında gerekli açıklamalar ve irtibat kurulabilecek kişiler var. https://www.iucn.org/about/union/members/membership-focal-points 
Türkiye “Doğu Avrupa, Kuzey ve Orta Asya, Batı Avrupa” (East Europe, North and Central Asia / West Europe) bölümü içinde yer alıyor. https://www.iucn.org/regions/europe 
İlgili kişi ise Sırbistan’dan Constantine MAKRIS. Tell +48 735610015 – Fax +381 11 2272 531 Email: constantine.makris@iucn.org

OMO’ nun üyeliği ile ilgili olarak ilk mailimi 7 Aralık 2018 tarihinde gönderdim. 11 Aralık 2018 tarihinde gelen cevabı mailde aşağıdaki hususlar yer alıyordu. (Bunları IUCN’ in web sayfası ile irtibatlı şekilde yazmanın daha faydalı olacağını düşünüyorum. https://www.iucn.org/about/union/members/how-become-member-iucn )

IUCN’ e üyeliği mümkün olanlar Devletler-Devlet kurumları-Politik / ekonomik entegrasyon kuruluşları-Ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları-Yerli Halkların Organizasyonları

N.B. Bireyler yalnızca altı IUCN Komisyonuna https://www.iucn.org/about/union/commissions  üye olabilirler.

• Üyelik Formunun Doldurulması. https://www.iucn.org/sites/dev/files/content/documents/application_form_en_protected_final_240518.doc
• Mevcut iki üyeden destek mektubu alınması
• Kurumun/Oda’ nın kuruluş belgeleri (OMO Ana Yönetmeliği)
• Kurumun/Odanın yıllık onaylanmış bütçesi
• Yıllık aidatın yatırılması

Bunlar ilk yazışmalarımız oldu. Bilahare iki üye tarafından verilecek destek mektubu yerine IUCN Türkiye Ulusal Komitesinin de karar verebileceği ifade edildi.Bu adreste de üyelik rehberi var. https://www.iucn.org/sites/dev/files/membership_dues_guide_2017-2020_en_final.pdf 

Burada önemli hususlardan birisi yıllık aidatın hesaplanması. Aidatlar STK’ nın yıllık gelirine göre hesaplanıyor.

• 100.000 USD’ ya kadar yıllık 445 CHF- İsviçre Frankı (İsviçre Frankı USD ile hemen hemen aynı. 6 Ocak 2019 itibari ile 1 İsviçre Frangı 5,41 Türk Lirası)
• 100.000-500.000 USD yıllık geliri olanlar 713 CHF
• 500.000- 1.000.000 USD yıllık geliri olanlar 1 338 CHF . Bundan sonrası da buna göre artıyor.

IUCN’ in Türkiyeli Üyeleri

IUCN Üyelerini https://www.iucn.org/about/members/iucn-members adresinden sorgulamak mümkün.

Bundan Sonrası

Bu bilgi notu, OMO üyeliği özelinde, IUCN hakkında genel bir bilgi vermek amacıyla “gayri resmi bir bilgi notu” olarak, Orman Yüksek Mühendisi İsmail Belen tarafından hazırlanmıştır. 6 Ocak 2019 tarihi itibari ile web sayfalarından derlenen bilgileri içermektedir.

IUCN’ in 2016 yılında Amerika’ nın Hawaii şehrinde yapılan Kongresine 10 binden fazla kişi katılım sağlamıştır. Sekreteryasında 1000 civarında görevli çalışmaktadır. BM tarafından tanınmış bir birliktir. Ülkemizde Dışişleri Bakanlığı tarafından tanınmıştır.

Burada etkin şekilde yer almak, Genel Müdürlük, Ulusal ve Bölgesel Komiteler ve Komisyonlarda yer almak ülkemiz için öncelikli konulardan biridir.
Toplantılarına etkin şekilde katılım sağlanması son derece faydalı olacaktır.

Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Taraflar Konferansının 2022 yılında Ülkemizde düzenleneceği dikkate alındığında, IUCN ile birlikte çalışılması son derece isabetli olacaktır.

IUCN Uluslararası Doğayı Koruma Birliği-2019

İsmail Belen- 6 Ocak 2019