Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Şehirleşme

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Şehirleşme

Türkiye hızla bir seçime doğru gidiyor. Siyasi partilerimiz bir bir seçim beyannamelerini kamuoyu ile paylaşıyor. Sosyal adalet, istihdam, kalkınma gibi konular Partilerin ana gündemlerinde.

Naip olursa Kasım ayında yeni bir Hükumet kurulacak, dolayısı ile yeni bir Hükumet programı ardından buna dayalı stratejiler, hedefler belirlenecek. İstihdam, kalkınma gibi hedefler burada da yer alacak.

2023 yılı Ülkemiz için özel manalar içeren bir yıl. Buna ait hedeflerimiz var.

Bu arada Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 25 Eylül 2015 tarihinde “Sürdürülebilir Kalkınma 2030 Gündemi” ni  “2015 Sonrası Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri”  ni kabul etti.

Buna göre 2030 yılına kadar ulaşılması beklenen 17 Hedef ve bunlara ait alt hedefler belirlendi. Siyasi partilerimizin ana gündemlerinden, toplumumuzun da temel beklentilerinden olan bu 17 konu yeni Hükumet için de rehber niteliği taşıyabilir.

Bu hedefler 2000 yılında kabul edilen “Binyıl Kalkınma Hedefleri” nin yerini alacak. Bunlar 2012 yılında kabul edilen “İstediğimiz Gelecek[1]” isimli belgede yer alan hususları da içeriyor. Dolayısı ile üzerinde çalışılmış, müzakere edilmiş ve mutabık kalınmış hususlar.

Bu yazıda “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefler ve Şehirleşme” konusunu incelemeye çalışacağız. Belirlenen 17 Hedeften 11 Nolu hedef “Kentleri ve insan yerleşim yerlerini herkesi kucaklayan, güvenli, güçlü ve sürdürülebilir kılmak “ başlığını taşıyor.

Hedef ve alt başlıklarına girmeden önce yine Birleşmiş Milletler verilerine göre şehirlerin insanlık için neler ifade ettiğine bakmamız gerekirse;

Şehirler; fikir, ticaret, kültür, bilim, üretim, sosyal kalkınma ve diğer bir çok konunun merkezidir.  Günümüzde 3.5 milyar insan, diğer bir ifade ile tüm nüfusun yarısı şehirlerde yaşamaktadır. 2030 yılına kadar dünyanın %60’ ının şehirlerde yaşayacağı öngörülmektedir. Gelecek yıllarda görülecek şehirsel büyümelerinin %90’ ının gelişmekte olan ülkelerde olacağı, günümüzde yaklaşık bir milyar olan gecekondu nüfusunun artacağı düşünülmektedir.

Günümüzde alan olarak dünyanın %3’ ü şehirlerden oluşmaktadır. Ancak enerji tüketiminin %60-80’ i, karbon emisyonunun ise %75’ i şehirlerde gerçekleşmektedir.  Hızlı şehirleşme tatlı su kaynakları, kanalizasyon, yaşam ortamı ve halk sağlığı üzerinde baskı yapmaktadır.

Bu arada bilindiği gibi Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı[2] (UN-HABITAT), Habitat-II Konferansı 1996 yılında Ülkemizin ev sahipliğinde İstanbul’da yapılmıştı.  Bunun Üçüncüsü 17-20 Ekim 2016 tarihlerinde Ekvator’da yapılacak[3].

Bu bilgilerden sonra 25 Eylül 2015 tarihinde kabul edilen hedeflerin detaylarına geçebiliriz.

11 Nolu Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi ve Alt Hedefleri: Kentleri ve insan yerleşim yerlerini herkesi kucaklayan, güvenli, güçlü ve sürdürülebilir kılmak

• 11.1 -2030 yılına kadar herkesin yeterli, güvenli ve uygun fiyatlı konutlara ve temel hizmetlere ulaşımını sağlamak ve gecekonduların şartlarını iyileştirmek
• 11.2- Kadınlar, çocuklar, engelliler, yaşlılar gibi zor durumda olanlara özel önem verilerek, 2030 yılına kadar herkesin güvenli, uygun fiyatlı, ulaşılabilir ve sürdürülebilir taşıma sistemlerine ulaşımını sağlamak, yol güvenliğini arttırmak, toplu taşımanın yaygınlaştırılmasına özellikle gayret göstermek
• 11.3 -2030 yılına kadar, tüm ülkelerde, katılımcı, entegre ve sürdürülebilir insan yerleşimleri planlama ve yönetimi için kapsayıcı ve sürdürülebilir kentleşme ve kapasitesini artırmak
• 11.4- Dünyanın kültürel ve doğal mirasını korumak için yürütülen çalışmaları güçlendirmek
• 11.5 -Yoksul ve hassas durumdaki insanların korunmasına özel önem göstererek, 2030 yılına kadar, su kaynaklı afetler dahil olmak üzere, afetlerden kaynaklanan küresel gayri safi yurt içi hasıla ile ilgili direk ekonomik kayıplarda ciddi bir azalma sağlamak, ölümleri ve etkilenen insanların sayısını düşürmek
• 11.6- Hava kalitesi ile belediye ve diğer atık yönetimine özel önem göstererek, 2030 yılına kadar, kentlerin olumsuz çevresel etkilerini azaltmak
• 11.7- 2030 yılına kadar; kadın, çocuk, yaşlı ve engelliler başta olmak üzere, herkesin güvenli, kapsayıcı ve erişilebilir yeşil ve kamusal alanlara evrensel ulaşımını sağlamak
• 11.a Ulusal ve bölgesel kalkınma planlarını güçlendirerek kent, kasaba ve kırsal kesimler arasındaki pozitif ekonomik, sosyal ve çevresel bağlantıyı desteklemek
• 11.b 2020 yılına kadar, Afet Riski Azaltımı Sendai Çerçevesi (2015-2030) ile uyumlu şekilde, her seviyede entegre afet risk yönetimi geliştirip uygulamak, kapsayıcı, kaynak-etkin, iklim değişikliğine uyumlu ve adapte olmuş, afetlere dayanıklı entegre politikalar ve planlar kabul edip uygulayan şehir ve diğer yerleşim alanlarının sayısını ciddi şekilde arttırmak
• 11.c Mali ve teknik destek vererek, sürdürülebilir ve dayanıklı ve yerel ürünlerin kullanıldığı binalar yapımında en az gelişmiş ülkeleri desteklemek

İstediğimiz Gelecek İsimli Belgede Yer Alan Hususlar

Konunun bütünlüğü açısından 2012 yılında kabul edilen “İstediğimiz Gelecek” isimli belgede yer alan hususlara da değinmekte fayda var.  Burada madde madde sıralanan konulardan bir tanesi de “sürdürülebilir kentler ve insan yerleşimleri” konusu.  134-137 numaralı toplam 4 parağraf bu konulara ayrılmış. Bunlar:

Paragraf 134

• Bütünleşik planlama ve yönetim yaklaşımları gibi yaklaşımlarla iyi bir şekilde planlanan ve gelişen kentlerin, ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan sürdürülebilir toplumların oluşumunu destekleyeceğini kabul ediyoruz.
• Bu bakımdan, karşılanabilir konut ve altyapı olanağı sağlayan, aynı zamanda gecekonduların ve kentsel yenilemeye öncelik tanıyan kentsel gelişme ve insan yerleşimlerine yönelik bütüncül bir yaklaşıma ihtiyaç duyulduğunu düşünüyoruz.
• Yoksulluğun ortadan kaldırılması bağlamında tüm insanların temel hizmetlere, konut ve ulaşıma erişebilir olmasını sağlayacak şekilde kentte ve kırda yaşayanların yaşam ve çalışma koşulları dâhil, insan yerleşimlerinin kalitesinin geliştirilmesine yönelik çalışma kararlılığındayız.
• Aynı zamanda, uygun olduğu hallerde, insan yerleşimlerinin doğal ve kültürel mirasının korunmasının, tarihi mahallelerin yeniden canlandırılmasının ve şehir merkezlerinin iyileştirilmesinin gerektiğini düşünüyoruz.

Paragraf 135

• Yerel yönetimleri destekleyecek, kamu bilincini yükseltecek ve karar almada yoksul kesim dâhil olmak üzere kent sakinlerinin katılımlarını artıracak şekilde, sürdürülebilir şehirler ve kentsel yerleşimleri planlama ve inşa etmeye yönelik bütünleşik bir yaklaşımı teşvik ediyoruz.
• Kapsayıcı konut ve sosyal hizmetleri; özellikle başta çocuklar, kadınlar, yaşlılar ve engelliler olmak üzere herkes için güvenli ve sağlıklı bir yaşam alanını; karşılanabilir ve sürdürülebilir ulaşımı ve enerjiyi; güvenli ve yeşil kentsel alanların yaygınlaştırılması, korunması ve ıslahını; güvenilir ve temiz içme suyu ve sanitasyonu; sağlıklı hava kalitesini; insana yaraşır işlerin yaratılmasını, kent planlamasının iyileştirilmesi ve gecekondu bölgelerinin iyileştirilmesini destekleyecek sürdürülebilir kalkınma politikalarını teşvik ediyoruz.
• Bizler aynı zamanda atık azaltma, yeniden kullanım ve geri dönüşüm yaklaşımıyla sürdürülebilir atık yönetimini de destekliyoruz. Kent planlamasında afet riskinin azaltılması, dayanıklılık ve iklimsel risklerinin göz önüne alınması gerektiğini vurguluyoruz.
• Kentlerin gelişmesinin kırsal alanların kalkınmasını dengeleyecek şekilde olması gerektiğini düşünüyoruz.

Paragraf 136

• Gelecek yıllarda kent nüfusunun artışında beklenen yükselişe etkili bir şekilde cevap verilebilmesini sağlamak üzere, sürdürülebilir kentsel planlama ve tasarım politikalarını uygulamaya geçirecek metropoliten bölgelerin, kent ve kasabaların sayısının artırılması gerektiğini vurguluyoruz.
• Sürdürülebilir kent planlamasının nüfus eğilimleri, gelir dağılımı ve gayri nizami yerleşmelere dair cinsiyet ayrıntılarını da içerecek bilginin eksiksiz bir şekilde kullanılmasının yanı sıra çeşitli paydaşların katılımından da yararlanılması gerektiğini belirtiyoruz.
• Belediyelerin, kent planlarının ilk aşamasından başlayarak bina yönetiminde enerji verimliliği programlarının oluşturulmasını ve yerel koşullara uygun sürdürülebilir ulaşım sistemlerinin geliştirilmesini de içerecek şekilde eski kentsel alanların ve mahallelerin canlandırılmasına kadar sürdürülebilir bir kent vizyonu oluşturmadaki önemli rolünü vurgulamak istiyoruz.
• Aynı zamanda yaya ve bisiklet altyapılarının geliştirilmesi gibi, motorsuz ulaştırma sistemlerinin ve çoklu kullanım planlamasının önemli olduğunu düşünüyoruz.

Paragraf 137

• Kentler ve topluluklar arasındaki ortaklığın sürdürülebilir kalkınmanın yaygınlaşmasında önemli bir rol oynadığını kabul ediyoruz.
• Bu bağlamda, sürdürülebilir kentsel gelişme hedefine uygun olarak tüm ilgili Birleşmiş Milletler birimlerinin etkin katılımı ile Habitat Gündeminin koordineli bir şekilde uygulanmasını geliştirmek adına mevcut işbirliği mekanizmaları ve platformlar ile diğer ortaklıkların güçlendirilmesi gerekmektedir.
• Habitat Gündeminin küresel olarak zamanında, etkin ve somut bir şekilde uygulanmasını sağlamak adına, Birleşmiş Milletler Habitat ve İnsan Yerleşimleri Vakfına yeterli ve öngörülebilir mali katkıların devam etmesi ihtiyacının olduğunu belirtiyoruz.

Yazının giriş kısmında da değinildiği gibi bu evrensel hedeflerin Ülkemiz için de iyi birer referans olduğu değerlendirilmektedir.

Saygılarımızla.

 

[1] http://www.gonder.org.tr/?p=2093

[2] http://www.mfa.gov.tr/birlesmis-milletler-insan-yerlesimleri-programi.tr.mfa

[3] http://unhabitat.org/habitat-iii-conference/