Karbon kredisi ie ağaçlandırma

Karbon kredisi sisteminin nasıl çalıştığını anlamak için konuyu baştan ele almak gerekiyor.

İklim değişikliğinin temel nedeni olarak “insan faaliyetleri sonucu atmosfere salınan karbonun artması, bunun da sıcaklıkları yükseltmesi” kabul ediliyor.

İki çözüm yolu var. Birincisi karbon salımının azaltılması, ikincisi karbonun faydalı şekilde depolanması imkanlarının artırılması.

Öncelikli hedef karbon salınımının azaltılması. Bunun çok çeşitli yolları var. Sıfır atık, döngüsel ekonomi gibi kavramlar bunlardan bazıları. Paris Anlaşmasından doğru gelen küresel  net sıfır emisyon hedefine ulaşmada Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (AKADKO) alanında yapılacak çalışmalar da büyük önem arz etmektedir.

Karbon depolanmasının arttırılmasında ağaçlar ve ormanlar öne çıkıyor. Karasal biyokütlenin %92’sini oluşturan ormanlar yaklaşık 400 Gton karbon depolamaktadır. Ağaçlar atmosferdeki karbonu alıp kendi gövdelerinde depolarlar, daha sonra da, eğer kesilirlerse en değerli ürünlerden birisi olan ahşap/odun haline getirerek en sağlıklı şekilde depolamaya devam ederler.

Petrol ürünleri, otomotiv, çimento gibi bazı işlerin özelliği nedeniyle ortaya çıkan karbonu sıfırlamak mümkün değil. Böylesi durumlarda bu sektörlerin başka yerlerdeki karbon depolanmasını artırıcı faaliyetleri destekleyerek bir ara yol bulunmasına gidilmiş.

Emisyon ticareti sisteminin (emission trading systems) temelinde bu yatıyor.

Tarım, yenilenebilir enerji, ulaşım, atık bertarafı gibi konular emisyon ticaretine konu olabiliyor.

Konu oldukça kapsamlı. Bize lazım olan ağaçlandırma çalışmalarının “emisyon ticaretine” daha spesifik bir tanımlama ile “karbon kredisine” uygun olup olmadığı.

İşin temelini oluşturan Kyoto Protokolü Mekanizmaları ve özellikle “Paris İklim Anlaşması” nın 5/1 Maddesi: “Taraflar, uygun olan şekilde, ormanlar da dâhil olmak üzere sera gazı yutak ve rezervlerini korumak ve güçlendirmek için harekete geçmelidir.” hükmünü içerirken 5/2 Maddesi ise: “ormansızlaşmadan ve ormanların bozulmasından kaynaklanan emisyonların azaltılmasına, korumanın rolüne, ormanların sürdürülebilir yönetimine ve orman karbon stoklarının güçlendirilmesine yönelik teşviklere” vurgu yapmaktadır.

AB’nin “Yeşil Mutabakat” kapsamında 2021 yılı Aralık ayında kabul ettiği “Sürdürülebilir Karbon Döngüsü” bildirisinde karbon emisyonlarını dengelemek, karbon tutumunu artırmak için ekosistem tabanlı çözümlerin üretilmesinin kritik olduğu dile getirilerek “karbon tarımı” ve buna bağlı endüstriyel çözümlerin teşvik edilmesi önerilmiştir.

Dünya Bankasının Türkiye dahil bir çok ülkedeki ETS faaliyetleri ile ilgili kapsamlı bir çalışması var.

Türkiye’de konu 2010 yılından beri gündemde. Mevzuat alt yapısı ve ETS bileşenleri için kapsamlı çalışmalar yapılmış. Ülkemizin ve sektörümüzün güzide kurumlarından olan Ege Orman Vakfının karbon tutulumu ile ilgili uygulama projeleri yaptığını biliyorum.

Zorunlu ETS sistemleri yanında gönüllü karbon kredisi- Voluntary Carbon Market (VCM) uygulamaları da yaygınlaşıyor. İlgili kaynaklarda Türkiye’ nin VCM uygulamaları için uygun olduğu dile getirilmiş olup, etkin çalışmalar yapılmaktadır. Ormansızlaşmanın önlenmesi, biyoçeşitliliğin ve ekosistem hizmetlerinin geliştirilmesi ve orman varlığının artırılması ile ilgili gönüllü karbon kredisi projeleri geliştirilebiliyor. Özellikle yenilenebilir enerji projelerinde oldukça iyi noktada olduğumuz söylenebilir.

Burada sistem şöyle yürüyor.

Öncelikle proje çerçevesi oluşturulmalı, ardından CDM’e akredite sertifikasyon sistemi bulunmalı ve ona göre proje yazılmalıdır. Sonrasında projeden sağlanacak azaltım miktarı belirlenerek doğrulanıyor ve gönüllü piyasada kullanılmak üzere karbon kredisi oluşturuluyor. Dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir kurum- kuruluş-firma bu projenin oluşturduğu azaltım miktarını kendi emisyonlarını dengelemek için kullanıyor.  

Daha pratik olarak anlatacak olursam;

Öncelikle karbon kredisi ihtiyacı olan firmaları bulmak lazım. Görünen o ki bu firmalar bir araya gelerek ESG Fonları oluşturuyor. Sonra bu fonları uygun şekilde kullanacak, projeleri kaleme alacak firmalara, danışmalanlara ihtiyaç var.

Karbon Kredilerine ilişkin genel bir web sayfası: https://carboncredits.com/

Avrupa Birliğinin ilgili web sayfası: Green Deal- https://carboncredits.com/eu-makes-new-deal-to-reform-carbon-market/

Standartlardan örnekler

1- Verified Carbon Standard-https://verra.org/–  or https://en.wikipedia.org/wiki/Verified_Carbon_Standard 2- Gold Standard- https://www.goldstandard.org/ for Türkiye https://www.goldstandard.org/our-work/innovations-consultations/turkish-national-forestry-mrv-system-design-consultation 3- İspanya:  https://www.miteco.gob.es/es/cambio-climatico/temas/mitigacion-politicas-y-medidas/registro-huella.aspx 4-Fransa https://www.ecologie.gouv.fr/label-bas-carbone

Uygulama firmaları:

1-Portobello-https://www.portobellocapital.es/en/

2- Mombak- https://mombak.com/

3- Foresight Sustainable Forestry Company Plc- https://fsfc.foresightgroup.eu/ or https://www.wsj.com/articles/london-stock-exchange-launches-first-fund-under-new-market-for-carbon-credits-11670278782

4- Spanish Company: Sylvestris- https://gruposylvestris.com/en/

Ne yapılabilir?

Bildiğim kadarıyla Türkiye’de karbon kredisi ile desteklenen ilk ve tek projeyi Ege Orman Vakfı uygulamaya geçirdi. Kamuda böyle bir çalışma henüz yapılmadı. Mevzuat altlığı üzerinde çalışılıyor. TUSİAD’ın da bir çalışma başlattığını duydum.

Aslında ağaçlandırma veya orman deyince sadece devlet ormanlarının veya Orman Genel Müdürlüğünün diğer bir ifade ile kamunun değil, özel sektörün, özellikle mobilya ve MDF-lif yonga sektörünün devrede olması lazım.

Ülkemizde yakın gelecekte kurulması planlanan karbon fiyatlandırma mekanizması ile ormanların rolü çok daha ön plana çıkacaktır. Doğal sistemler özellikle özel sektörün karbon dengeleme çalışmaları için kritik bir seçenektir.

Bu konuda orman teşkilatının, özellikle Orman İdaresi ve Planlama, Ağaçlandırma ve Ekosistem Hizmetleri Dairelerinin çok ciddi çalışmaları var. Belki İklime Dirençli Ormancılık Projesi-İDOP kapsamında böyle bir çalışma geliştirilebilir. İlaveten özel sektörün karbon emisyonlarını dengelemek için karbon yutak alanların oluşturulması, konuyla ilgili kamu, özel sektör ve STK iş birliği için yönetişim modellerinin ortaya konması yönünde çalışmalar yaptığını da görüyoruz.

Bu girişimlerin yanında bence özel mülkiyetteki alanların veya özel ağaçlandırma mevzuatı kapsamında OGM veya Hazineden kiralanan alanların veya “Özel Ormanların ve Hükmi Şahsiyeti Haiz Amme Müesseselerine Ait Ormanlar” ın bu amaçla değerlendirilmesi, buralarda örnek projeler yapılması daha uygun.

Böyle bir proje Orman Genel Müdürlüğü mevzuatı ve uygulamaları için de destekleyici rol oynar.

Böylesi bir proje için;

1- Öncelikle şartlara uygun bir arazinin olması lazım.

2- Burada yatırım yapacak, uluslararası geçerliliği olan bir fon veya firma lazım.

3- Hazırlanan projenin ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olması lazım. https://seea.un.org/

4- Arazi sahibi ile resmi anlaşma imzalanması lazım.

Arazinin projelendirilmesi aşamasında devlet tarafından verilen özel ağaçlandırma teşviklerinden de yararlanılabilir, gerekirse tabi ki.

Seçilecek türlerde akasya gibi hızlı gelişen ve kuraklığa dayanıklı türler ile çam gibi yaprak dökmeyen karbon tutma kapasitesi yüksek ağaç türlerikullanılabilir. Uzun vadeli planlama için Şili örneği incelenebilir.

Fidanları dikerken nihai kullanım için MDF ve Yonga Levha Sanayicileri Derneği, Mobilya Sanayi İş Adamları Derneği, Türkiye Orman Ürünleri ve Sanayicileri Derneği gibi STK’lar veya doğrudan firmalar ile, ara kullanım içinse Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği (TAB) ile işbirliği yapılabilir.

3 Ocak 2023 tarihinde bu konuda bir toplantı yapacağız inşallah.

Bu arada kıymetli meslektaşımız Dr. Hülya Kılıç Hernandez‘ in 2019 yılında tamamladığı “ORMAN KARBONUNUN HUKUKSAL YAPISI VE KARBON PİYASASI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ” konulu doktora çalışmasının bu alandaki en derli toplu, güncel ve bilimsel çalışma olduğuna değinmekte fayda var.

Yine 2016 yılında Doğa Koruma Merkezince hazırlanan “Ağaçlandırma Karbonu” konuyla ilgili önemli belgelerden birisi.