Hayrullah Kalifoğlu- Başkanlık Sistemi Nedir?

Başkanlık sistemi, hükûmet başkanının aynı zamanda devlet başkanı olduğu ve yürütme erkinin yasama organından bağımsız bir şekilde yönetimde bulunduğu cumhuriyete dayalı demokratik bir yönetim sistemidir.  Bu sistem yasama, yürütme ve yargı organları arasında kesin bir ayrıma ve dengeye dayandırmakla birlikte yasama ve yargı organlarının demokratik denetimini esas almaktadır.

Başkanlık sisteminde Başkan doğrudan halk tarafından seçilir. Yasama organı milletvekilleri de yine halk tarafından başkanlık seçiminden ayrı bir seçimle seçilir.

Sabit bir başkanlık süresi vardır. Seçimler planlanmış tarihlerde yapılır. Güvensizlik oyu ile hükûmet düşürülüp erken seçimler yapılamaz. Bu nedenle yasama (meclis) ve yürütme (başkan) iki organın da görev süreleri bellidir ve bu anlamda bir istikrar söz konusudur. Yürütme organını temsil eden Başkanın yasama organını fesh etme yetkisi olmadığı gibi yasama organının da Başkanı güvensizlik oyu ile düşürme yetkisi bulunmamaktadır.

Yürütme (hükümet) organında görev alan bir kişi aynı anda yasamada da görev alamaz. Bakanlar meclisteki siyasilerden değil, meclis dışından işin ehli uzmanlardan seçilir. Bu, daha etkin ve yetkin bir yönetimin iş başında olması anlamına gelir. Bunda bakanların meclis dışından çok daha geniş bir uzman havuzundan seçilmesinin de etkisi büyüktür.

Yürütme erki tektir ve ülke yönetiminde siyasi sorumluluk Başkan’a aittir. Kabine üyeleri devlet başkanıyla birlikte çalışır ve yürütme ile yasama organlarının ilkelerini tatbik etmek zorundadırlar. Üst düzey bürokratları bizzat başkanın ataması ve görevden alması hem yönetimde uyumu ve etkinliği hem de toplumdan ayrı bir bürokratik sınıfın iktidar devşirmesinin önüne geçer. Hantal bürokratik yapıların ve bürokratik vesayetin damgasını vurduğu Türkiye gibi ülkelerde bu husus büyük önem arz etmektedir.

Başkanlık sistemi ile koalisyon dönemleri kapanmış olacaktır. Bu sistem ile çok başlılık ve otorite boşluğuna müsade etmeyen bir yapı ortaya çıkacaktır. İki turlu seçimler ile              %50’nin üzerinde oy alan kişi başkan seçilir. Parlamenter sistemin birden fazla partiden oluştuğu ve hükûmetin koalisyon ile kurulmaya zorlandığı durumlarda hükûmeti oluşturan herhangi bir parti koalisyonu her an terk etmekle tehdit edebilme durumundan dolayı uzun bir süre istikrar sağlamak zordur.

Başkanlık sisteminde başkanlık ve meclis iki farklı yapı olarak işlev görür. Böylelikle her iki kurum birbirini karşılıklı olarak denetleyerek suiistimalin ve makamın kötüye kullanılmasının önüne geçilmiş olur.

Devlet başkanının görevden alınması gibi bir korkusu olmadığından Başkan, meclis üyelerinin (milletvekillerinin) eleştirilerini yapıcı olarak değerlendirecektir.  Milletvekillerinin de görevden alınma gibi bir durumu olmadığından daha özgür siyaset yapabilme imkânları vardır.

Büyük stres ve sorunlar içindeki bir ülkenin koalisyon hükümetlerindense sabit süresi olan bir başkan tarafından yönetilmesinin daha sağlıklı olduğu kanaatindeyiz. Yürütme tek elde toplandığından kararların daha hızlı bir şekilde alınması ve ani krizlere cevap verilmesi daha kolay sağlanır.  Bu, kriz alanlarıyla çevrili ve uluslararası alanda etkin bir aktör olma iddiası taşıyan Türkiye gibi ülkeler için önemli bir avantajdır.

Başkanlık sistemi; milletin değerleriyle barışık olmayan hiçbir zihniyetin iktidara gelemeyeceği, azınlığın çoğunluğa hükmedemeyeceği, otorite boşluğundan doğan darbelerin son bulacağı demokratik bir yönetim sistemi demektir.

İnsanlığın varoluşundan beri sahnede olan, çağ kapatıp çağ açan, mazlumların hamisi olan bu milletin göreceği güzel günler yakındır. Hepinize selamlarımı, saygılarımı sunar, Allah’a emanet olunuz.

 

Hayrullah KALİFOĞLU