Şehir Ormanları

FAO ve Şehir Ormanları

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO)  nın ormancılıkla ilgili en üst düzey organı “Ormancılık Komitesi- Comittee on Forestry-COFO”  bu komite her iki yılda bir toplanmaktadır.

2018 yılı toplantısı 16-20 Temmuz 2018 tarihleri arasında yapılacaktır. http://www.fao.org/about/meetings/cofo/documents/en/

Buradaki gündem maddelerinden birisi  “Kent Ormancılığı” dır. Bununla ilgili olarak hazırlanan doküman gerektiğinde ilave bilgiler ile birlikte Orman Yüksek Mühendisi İsmail Belen tarafından çevrilmiştir.

Tanıtım

1. Şehirler hâlihazırda dünya nüfusunun yarısından fazlasına ev sahipliği yapmaktadır. Mevcut şehirleşme dikkate alındığında 2050 yılına kadar 2,5 milyar insanın daha şehirlerde yaşamaya başlayacağı öngörülmektedir. Bu büyümenin önemli bir kısmı, daha çok Afrika ve Asya’daki şehirler olmak üzere, az gelişmiş ülkelerdeki orta ölçekli şehirlerde meydana gelecektir. Bu şehirler böyle hızlı bir büyümeye hazırlıklı değildir.  Yöneticilerin göç ve hızlı şehirleşmeden kaynaklanan sel, su kıtlığı ve toprak kayması gibi çevresel etkilerinin yanısıra, yoksulluk, açlık ve kaynak eksikliği gibi problemlerle başa çıkması gerekecektir.
2. Birleşmiş Milletler, sürdürülebilir kentsel kalkınmayı, daha sürdürülebilir ve adil bir kalkınma için önemli bir araç olarak görmektedir. 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden 11 Nolu SKH şehirlerin ve diğer insan yerleşimlerinin kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir hale getirilmesi çağrısında bulunmaktadır. 2016 yılında toplanan HABITAT III de onaylanan “Yeni Kentsel Gündem- the New Urban Agenda”, şehir aktörlerini, şehirlerin idarecilerini, şehirlerde kamuya ait yeşil alanlara daha fazla ihtimam göstererek, daha sürdürülebilir ve dayanıklı şehir modelleri inşaa etmeye davet etmektedir.
3. Kent ormancılığın SDG 11 ve 15’e ulaşmadaki rolü FAO Bölgesel Komisyonlarında tartışılmış ve COFO24 için öncelikli öğe olarak tavsiye edilmiştir.
4. FAO uzun yıllardan bu tarafa üye ülkelerdeki kent ormanları çalışmalarını desteklemektedir. Teknik desteğin yanında FAO, şehirlerin içindeki ve etrafındaki ormanların rolü, iyi yönetilmesi ve etkileri konusunda kamuoyunun aydınlatılmasında önemli bir rol oynamıştır. 2016 yılında FAO tarafından “Kent Ormancılığı Rehberi” hazırlanmıştır.
5. FAO aynı şekilde uluslararası işbirliğini de teşvik etmiştir. 2016 yılında Çin’de, 2017 yılında ise Kore’de Asya-Pasifik Kent Ormancılığı Konferansları düzenlenmiştir. Latin Amerika Birinci Kent Ormancılığı Konferansı 2017 yılında Peru’da düzenlenmiştir. FAO Akdeniz Ormanları Komitesi bünyesinde kurulan Kent Ormanı Çalışma Grubu 2003 yılından bu tarafa 9 kez toplantı yapmıştır. (Not: İsmail Belen 2002-2017 yıllarında bu komitenin başkanlığını yapmış olup, kent ormanı çalışma grubu bu dönemde Türkiye’ nin teklifi üzerine kurulmuştur.) Bu çalışmaların bir devamı olarak FAO, Kasım 2018 tarihinde İtalya’nın Mantova kentinde düzenlenecek olan ilk Dünya Kent Ormanı Forumu’nun ortak düzenleyicisi olmuştur. Bu forumun amaçları, mevcut uluslararası ağları güçlendirmek, Yeni Kentsel Gündem in  ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin uygulanmasını desteklemektir.

Kent Ormanlarının Faydaları

6. İyi yönetilen kent ormanları, yerel yönetimlerin büyüyen kent nüfusunun ekosistem ürün ve hizmetleri ihtiyaçlarına cevap vermesine yardımcı olabilir. Bu çok taraflı faydalar; tedarik edici, destekleyici, düzenleyici, kültürel ve sosyo-ekonomik faydalar şeklinde gruplandırılabilir.

Tedarik Edici Faydalar

7. Büyüyen kent nüfusu, gıda ve temel alt yapı hizmetleri gerektirmektedir. Alt yapı, sosyal, çevresel ve ekonomik problemlerin çözülmesi gerekmektedir. Şehirlerde yol kenarlarını meyveli ağaçların dikilmesi veya kamu parklarının çok fonksiyonlu olacak şekilde inşa edilmesi gıda güvenliğine ve gıda tedarikine katkıda bulunabilecektir. Hindistan’ ın Delhi şehrinde yolların kenarına dikilen jamun ağaçları her yıl yaklaşık 500 ton meyve vermekte, bu meyveler toplanmakta ve satılmaktadır. Afrika’da küçük ve orta ölçekli şehirlerde, çoğu evlerin kenarında meyve ağaçları bulunmaktadır. Körfez ülkelerinde sokaklara özellikle palmiye ağacı dikilmekte ve insanların ücretsiz olarak tüketmesi teşvik edilmektedir. Avrupa ve Kuzey Amerika’da rekreasyonel fırsatlar sağlamak, sosyal uyumu artırmak ve gıda üretmek için artan sayıda kentsel gıda ormanları kurulmaktadır.
8. Şehirlerde bulunan ormanlar ve ağaçlar enerji tedarikinde son derece önemli bir rol oynamaktadır. Dünya Ormanlarının Durumu 2014 raporunda yer alan bilgilere göre dünya genelinde 2,4 milyar insan yemeklerini odun ile pişirmektedir. Ayrıca 764 milyon insan sularını yine odun ile kaynatmaktadır. Odun enerjisi, Afrika’daki toplam birincil enerji arzının yüzde 27’sini, Latin Amerika ve Karayipler’de yüzde 13’ünü, Asya ve Okyanusya’da ise yüzde 5’ini oluşturmaktadır. Kentlerde hem meyve veren hem de yakacak odun olarak kullanılması mümkün olan türlerle yapılan ağaçlandırmalar, bir yandan yakacak odun ihtiyacına ve  gıda tedarikine destek verirken, diğer taraftan da mevcut doğal ormanların korunmasına katkı verecektir.

 

Destekleyici Faydaları

9. Şehirlerde bulunan ormanlar yerel biyoçeşitliliği korur ve ekolojik bağlantıyı artırarak ekolojik koridorlar veya köprüler görevi yapar. Aynı şekilde doğal ekosistemlerin insan baskılarına dayanıklılığını artırır. 50 yıl önce başlatılan olağanüstü şehir yeşillendirme ve koruma programları sayesinde, bir şehir devleti olan Singapur artık “Bahçe Şehri” veya “Bahçeler ve Sular Şehri” gibi isimlerle isimlendirilmeye başlamıştır. Oldukça yüksek seviyede biyolojik çeşitliliğe ev sahipliği yapmaktadır.
10. Ağaçlar toprak oluşumuna katkıda bulunur, toprak verimliliğini ve geçirgenliğini arttırır. Rüzgarları sakinleştirip toprakları stabilize ederek, erozyonu önleyebilir ve toprak sıkışmasını azaltabilirler. Fas’ ta bulunan Ouarzazate gibi birçok şehir, arazi bozulmasını önlemek için kentsel ormanları kullanmaktadır. Peru’da, Independencia Belediyesi (Lima), 2015 yılında doğal afet tehditlerini azaltmak için resmi olmayan yerleşimlerin etrafındaki yamaçları yeniden canlandırmak için bir topluluk programı başlatmıştır.

Düzenleyici Faydaları

11. Havayı gölgelendirerek ve serinleterek, kentsel ormanlar ve ağaçlar kentsel ısı adası etkisini azaltmaya yardımcı olur ve iklim değişikliğine uyum sağlamayı destekler. Dubai’de yapılan araştırmalar, kentsel alanlardaki ağaçların 8 ° C’ye kadar sıcaklıkları azaltabildiğini ve kent sakinlerinin termal rahatlığını artırabildiğini göstermiştir. Benzer şekilde, Amman’da yapılan çalışmalar, ağaçların binaların soğutma yükünü yüzde 35’e kadar azaltabildiğini göstermiştir. Sahel ülkelerinde, örneğin Burkina Faso’da, ağaçlar ısınmayı azaltmak için evlerin ve kamu kurumlarının etrafına dikilmektedir. Kent ormanları, ağaçlar ve topraklar da karbon tutumu potansiyelini artırabilir. Bu potansiyel, ağaçların türü ve büyüklüğü de dahil olmak üzere bir dizi değişkene bağlıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nde kentsel ağaçların 770 milyon ton karbon depoladığı tahmin edilmektedir.
12. Kentlerde bulunan ağaçlar, erozyonla mücadele ederek, evapotranspitasyonu azaltıp kirliliği filtreleyerek su havzalarını ve su rezervlerini korurlar. Birçok And Milletler Topluluğu ülkesi (And Milletler Topluluğu, Bolivya, Kolombiya, Ekvador ve Peru olarak Güney Amerika ülkelerinden oluşan bir gümrük birliğidir.) ormanlık kentsel su havzalarını korumak ve şehirlerine kaliteli su teminini sağlamak için ekosistem hizmetlerine yönelik ödemeler getirmiştir. Fazla suyu absorbe ederek ve sızmayı artırarak, kentsel ağaçlar sel olaylarının ortaya çıkmasını ve etkisini azaltabilir. ABD’ nin Philadelphia şehrinden alınan veriler, yeşil altyapı unsurlarını içeren bir hektarlık alanın yılda 250.000 litre yağmur suyunu çekip filtreleyebileceğini göstermiştir.
13. Ağaçlar, kentsel aktivitelerden ve taşıt trafiğinden kaynaklanan gaz kirleticileri ve partikülleri yakalar, böylece hava kalitesini artırırlar. Pekin’de, 2002 yılında şehir merkezindeki 2.4 milyon ağaç, havadan 1260 ton kirletici çıkarmıştır. Kolombiya’nın Medellin kentinde, büyük ağaçlar kentsel ormanın sadece yüzde 1,3’ünü oluştururken kentsel orman tarafından tutulan karbonun yüzde 25’inden fazlasını tutmaktadır. Kuruk alanlarda ağaçlar rüzgar ve kum fırtınalarına karşı fiziksel engeller olarak değerlenir. Örneğin, Kore-Moğolistan Greenbelt Plantasyon Projesi (2007-2016), kentsel alanlarda toz ve kum fırtınalarının etkilerini azaltmak için Gobi Çölü’nde 3.000 hektarlık bir ağaçlandırma yapmıştır.

Kültürel Faydalar

14. Kentsel ormanlar ve ağaçlar artan toplumsal eşitliğe katkıda bulunur, toplum hissini teşvik eder ve ortak yaşamanın temel bileşenleri olan yerel manevi ve kültürel değerlerin korunmasını sağlamaya yardımcı olur. Parklar, meydanlar, ağaçlık alanlar insanların bir araya gelmesi, birbirini tanıması, toplum kültürü oluşması açısından son derece önemli mekânlardır. Kuala Lumpur’da, Malezya Orman Araştırma Enstitüsü, tropik yağmur ormanlarını çok uzaklara gitmeden deneyimlemek isteyen ziyaretçileri teşvik etmektedir. Şehir ormanları ayrıca çevre eğitimi programları için ideal ortamlardır. Slovenya’nın başkenti ve en büyük şehri olan Ljubljana’daki “Deneme Ormanı”, ormanları öğrenirken yaratıcılık ve yenilikçiliği nasıl arttıracakları konusunda okul öğretmenleri için seminerler düzenleyen yenilikçi bir çevre eğitim merkezidir.
15. Hem merkezi hem de banliyö alanları güzelleştirerek, kentsel ormanlar ve ağaçlar sosyal, çevresel ve konut eşitsizliklerinin azaltılmasına yardımcı olur. Brezilya’nın Sao Paulo Eyaleti, 645 Belediyede kentsel sakinlerin yaşam kalitesini iyileştirmek için kentsel ağaçlandırma planları geliştirmiştir. Kentsel parklar ayrıca yerel topluluklara faaliyetler ve etkinlikler için açık hava koşulları sağlar ve böylece sosyal uyumu arttırır. Amerika Birleşik Devletleri, Baltimore’da yapılan bir araştırma, kentsel ağaç gölgelik örtüsünde yüzde 10’luk bir artışın, suç oranındaki yüzde 12’lik bir düşüşle doğrudan bağlantılı olduğunu göstermiştir.
16. Kent ormanları ve ağaçlar genellikle kültürel, sosyal ve dini değerlerle ilişkilidir. 2002 yılında, Bangkok, Tayland’da 261 anıt ağacı araştırılmış olup, bunların korunmalarının ancak “kutsal” ağaç türlerinin (ör. Ficus religiosa) kesilmesini yasaklayan dini geleneklerle mümkün olduğu görülmüştür. 1993 yılında Tunus’ta başlatılan “Yüzyıllık Ağaçlar Ulusal Programı”, ulusal kültürel ve doğal miras olarak kabul edilen ülkenin en eski ağaçlarını korumayı amaçlamaktadır.

İlave Sosyo-Ekonomik Katkılar

17. Kentsel ormanlar, doğrudan ve dolaylı sosyo-ekonomik faydalar sağlar ve yerel ekonomiye önemli katkılar verir. ABD’de, tahmini 5,5 milyar kentsel ağacın toplam 18,3 milyar ABD Doları tutarında hizmet ürettiği hesaplanmıştır. Ayrıca ABD’de yapılan çalışmalar, olgun ağaçların varlığının mülk değerlerini yüzde 15’e varan oranlarda artırabileceğini ve hükümetin vergiler açısından doğrudan gelir elde edebileceğini göstermiştir. Kent ormanları ayrıca yeşil alanların kurulması, yönetimi ve bakımı ile ilgili işler üretmektedir. Örneğin, Niterói, Brezilya’da, yeni kurulan Eko-Sosyal Program, 100 hektarlık bozulmuş araziyi yeniden canlandırmak ve park tesislerini sürdürmek için sorunlu topluluklardan 400 genç insanı istihdam ederek onların istihdam edilebilirliğini artırmayı hedeflemiştir. Kentsel yeşillendirme, bir şehrin markalaşmasına, yatırım, iş ve turizm çekilmesine de katkıda bulunur. Kenya’nın Nairobi şehrinde, daha önce bir suç bölgesi olan Karura Ormanı, şu anda ayda 16.000’den fazla ziyaretçiye sahip bir açık park haline gelmiştir.
18. Kent ormanları tarafından sağlanan odun ve odun dışı orman ürünleri (ör. Kereste, yakacak odun, meyveler, kabuklu yemişler, mantarlar ve tıbbi bitkiler) yerel gelirlere katkıda bulunur ve toplulukların ekonomik dayanıklılığını artırır. Kent ormanları ayrıca kamu harcamalarından tasarruf yoluyla dolaylı ekonomik faydalar sağlar. Binaları koruyarak, ısıtma ve soğutma maliyetlerini azaltırlar. Londra’da ağaçlarının her yıl 260 milyon Sterlin tasarruf sağlamaya yardımcı olduğu tahmin edilmektedir. Fiziksel ve zihinsel sağlığı geliştirerek, çevreyi soğutmak ve kirliliği azaltmak suretiyle kent ormanları, bulaşıcı olmayan bazı hastalıkların sıklığını azaltmakta ve dolaylı olarak halk sağlığı maliyetlerini düşürmektedir. Japonya ve İskandinavya, stresi azaltmak ve vatandaşlarının sağlığını ve refahını artırmak için yeşil kamusal alanlar kullanan ülkeler arasındadır.

Kent Ormanları ve Ağaçlarında Daha İyi Yönetime Doğru

19. Hızla büyüyen şehirler, değişen koşullara uyum sağlamak ve kontrolsüz kentleşmenin yarattığı baskıyı azaltmak için çok az zamana sahiptir. Yukarıda listelenen faydaları sağlamak için, kentsel ormanlar iyi politikalara, belirlenmiş normlara ve uygun planlamaya ihtiyaç duymaktadır. Bu araçların düzgün bir şekilde uygulanması bir dizi faktöre bağlıdır.
20. Kent ormanlarının yönetimi, planlama departmanlarının, genel planlama süreçlerine kentsel ormancılık konularını dâhil etmek için gerekli teknik beceri ve bilgiye sahip olmalarını, ayrıca orman teşkilatı ile yakın işbirliği içinde çalışmalarını gerektirmektedir.
21. Ulusal seviyede politika ve planlama belgelerinin geliştirilmesi için sorumlulukların parçalanması, diğer bir ifade ile bürokrasi azaltılmalıdır. Verimli yönetim, karar verme sürecine ulusal orman hizmetleri, belediyeler, devlet daireleri, toplum örgütleri ve kent sakinleri gibi çeşitli paydaşların aktif katılımını gerektirir. Vatandaşların planlama, tasarım ve yönetim süreçlerine katılımı, planlama kararları için kamusal destek, uzamış çatışmaların önlenmesi ve maliyetli gecikmeler, kurumlar ve halk arasında güvenin artması gibi birçok olumlu fayda getirebilir.
22. Kent ormanları tarafından sağlanan mal ve hizmetlere dair farkındalığın artması, kentsel yeşillendirme programları için gerekli kamu fonlarının artmasına yardımcı olabilir. Mümkün olan yerlerde, fonlama stratejileri, kamu ve özel finansmanın bir karışımını hedeflemelidir. Şehirler genellikle sadece fon toplamak için değil aynı zamanda program liderliği ve iş gücü sağlamak için yerel gönüllülerden destek alabilir. Kent ormanlarından elde edilen rekreasyon ve / veya ekosistem malları ve hizmetleri ile bağlantılı gelir getirici faaliyetler de düşünülebilir.
23. Kentlerin sınırlarının ötesine baktığımızda, şehirlerimizin inşaat malzemeleri, su ve enerji gibi işleyişi için gerekli olan birçok mal ve hizmetin ormanlardan geldiğinin unutulmaması gerekir. Dolayısıyla, sürdürülebilir şehirler planlarken, şehirlerin kırsal alanların gelişimine nasıl katkıda bulunabileceğini de düşünülmelidir. Ekosistem hizmetleri (PES), çevresel vergiler ve / veya sübvansiyonlar gibi kentsel alanlardan kırsal alanlara yapılan mali akışlar, daha eşitlikçi kalkınma modellerinin ve doğal kaynakların sürdürülebilir yönetiminin desteklenmesinde önemli bir rol oynayabilir.
24. Bununla birlikte, şehir sınırları içindeki ormanlar normal olarak belediye yetkilileri tarafından yönetilirken, kırsal ormanlar sıklıkla ulusal orman teşkilatları gibi diğer idareler tarafından yönetilebilir. Böylelikle, etkili yönetişim, pazar çeşitliliğini iyileştirmek ve pazarlara, işlere ve kamu hizmetlerine erişime izin vermek için, özellikle ulaşım, altyapıya yeterli yatırımlar yoluyla, çıkarların uyumlaştırılması ve kentsel-kırsal bağlantıların güçlendirilmesini amaçlayan politikalar ve / veya mevzuat gerektirmektedir.
25. Son olarak, iyi adapte edilmiş kentsel orman ve ağaçların kurulmasında da araştırmalar önemli bir rol oynamaktadır. Öncelikli konular arasında, diğerlerinin yanı sıra tür seçimi, hava kirliliği üzerindeki etkiler, iklim değişikliğine uyum ve kamu tercihi ve kentsel ormancılık hizmetleri için değişen talepler yer almaktadır.