Yakın Yörünge ve Küp Uydu
TÜRKSAT tarafından 18-19 Ekim 2023 tarihlerinde Ankara’da düzenlenecek “Yakın Yörünge ve Küp Uydu Çalıştayı” na dair ilk yazımı 1 Ekim’de paylaşmıştım.
http://www.gonder.org.tr/?p=12873
Bu yazıda konunun akademik ve teknolojik tarafına değinmek istiyorum. Bu vesile ile yazarken öğreneceğim 🙂
Wikipedia‘ya göre yapay uydular, insanoğlunun geliştirip Dünya‘nın veya başka gezegenlerin yörüngesine yerleştirdiği uydulardır. Bu uydular genellikle yarı-bağımsız bilgisayar kontrollü sistemlerdir. 1957’de SSCB tarafından fırlatılan ilk yapay uydu olan Sputnik 1‘den beri, binlerce yapay uydu Dünya’dan fırlatılmıştır. Bu uyduların her birinin “haberleşme, meteoroloji, navigasyon, yer gözlem … gibi” belli bir amacı vardır.
Günümüz teknolojisinde her türlü haberleşme uydular kanalıyla yapılmaktadır.
Yapay duydular bir çok sınıflandırmaya ayrılabilmektedir. Takip ettikleri yörüngeler (dünyaya uzaklıkları) ve uyduların ağırlıklıkları bu tanımlama kategorilerinden ikisidir.
Hava Kuvvetleri Komutanlığına göre deniz seviyesine 180-2 000 km mesafede olan uydular “alçak/yakın yörünge/irtifa”, 2 000- 35 000 km mesafede olanlar “orta yörünge/irtifa”, 35 000 kmden fazla olanlar “yüksek yörünge/irtifa uyduları” olarak tanımlanmaktadır.
Low Earth Orbit (LEO) – Alçak İrtifa Uydu Yörüngeleri: Mesafe açısından yerküreye en yakın yörünge çeşididir. LEO uyduların yerküreye uzaklığı 180-2000 km arasında değişmektedir. Yer gözlem uydularının kullandığı yörünge çeşididir. Medium Earth Orbit (MEO) – Orta İrtifa Uydu Yörüngeleri: Dünya yüzeyinden 2000–35000 km mesafeyi kapsar. Genellikle GPS uydularının ve belirli yerleri gözlemleyebilmek için üretilen yer gözlem uydularının kullandığı yörünge çeşididir. High Earth Orbit (HEO) – Yüksek İrtifa Yörüngeleri: Dünya yüzeyine uzaklığı 35000 km den daha fazla mesafeye sahip yörüngelerdir. Yer senkron (geosynchronous) yörünge en çok kullanılan çeşididir. Ekvator düzlemi üzerinde yerden 35 780 km irtifada bulunan uydu, Dünya ile aynı hızda dairesel bir yörüngede dönmesi nedeniyle Dünya üzerindeki istenilen bir noktaya göre sürekli olarak aynı yerde kalmaktadır. Genellikle meteoroloji ve iletişim uydularının kullandığı yörünge çeşididir.
Benim gibi konuya pek aşina olmayanlar için bu yüksekliklerin ne anlama geldiğini uçakların uçuş mesafeleri ile anlatayım. Uçaklarla uyduların yolları çakışır mı diye endişe ettim 🙂
Hürriyet Gazetesinden Uğur Cebeci‘ye göre ticari uçaklar genelde yerden yaklaşık 9 144 km (30 000 feet) mesafade uçuyorlar. Uçuşlarda bazen 35 000 feet anonsu duyduğumuz da oluyor. Maksimum 42 000 feet onaylanmış. Ticari uçuşlarda bunun istisnası CONCORDE uçakları olmuş. 20 000 metreye yani 60 000 feete kadar çıkmış.
Uyduların ağırlıklarına göre sınıflandırılmasına baktığımızda “Küp uydular” tipik olarak her biri 10x10x10 cm. ölçülerindeki standart kübik birimlerden oluşur. Ağırlıkları ise 1-10 kg aralığında değişir.
- 1U : 10x10x10 cm boyutunda basit küp uydu, “1U” 1 birimi ifade etmektedir.
- 2U : 20x10x10 cm boyunda küp uydu,
- 3U : 30x10x10 cm boyutunda küp uydu. Örnek GeneSat-1.
İstanbul Teknik Üniversitesi küp uydusu haberi
